De heer Egbert Vos is opgegroeid in een boerderij aan de Molenkampsteeg, toen nog een leeg gebied. Hier volgt zijn verhaal, dat hij grotendeels zelf heeft aangeleverd. Ik ben op 10 april 1929 in Haren geboren. Men zei altijd dat ik op de Steeg ben geboren, maar het was een zandweg. Mijn lagere school was aan de Kerkstraat, de Christelijke Nationale school. Er was ook een noodlokaal aan de Nieuwlandsweg. De MULO waar ik later naar toe ging lag ook aan de Kerkstraat. Wij gingen altijd op de klompen naar school. Aangezien het boerenbedrijfje van mijn vader te klein was om er een goed bestaan in te vinden ben ik geen boer geworden, hoewel ik dat wel graag had gewild. Ik heb werk gevonden bij de Belastingdienst en heb er 40 jaar gewerkt.

Mijn voorouders
Omstreeks het jaar 1900 vertrok het gezin van Harmanus Vos en Fennegiena Grasmeijer uit Foxhol en ging wonen in het boerderijtje aan de Achterste Mickelhorst in Haren op de plek waar nu een geheel verbouwde woonboerderij staat. (Oude Middelhorst nr. 71/ hoek Tussenziel). Het gezin bestond uit vader, moeder en drie zonen: Klaas, Tamme en Wiert en één dochter: Annechiën.

Mijn ouders
Wiert, die later mijn vader zou worden, trouwde in 1911 met Roelfien Horst, wonende aan de Molenkampsteeg nr. 16. Het jonge paar ging wonen in een nabijgelegen boerderij op de Achterste Mickelhorst (hiervan is helaas geen foto beschikbaar). Op die plek stond in het verre verleden het Buitenhuis Mickelhorst (nu staat daar een burgerhuis, Oude Borg 6). Om naast de karige opbrengst uit het boerenbedrijfje aan wat bijverdienste te komen, huurden ze de vlakbij gelegen eendenkooi van eigenaar Holtkamp. In de literatuur wordt een eendenkooi omschreven als een 'inrichting tot het vangen van wilde eenden'. Nu hanteert men een dubbelloops jachtgeweer om aan eendenbouten te komen, maar in die tijd ging dat via een eendenkooi. Overal in Nederland kwamen dergelijke 'inrichtingen' wel voor. Bij het vangen van de eenden maakte men gebruik van tamme lokeenden. Speciaal voor de eendenvangst opgeleide kooikerhonden deden hun best om de eenden langs de kant in de richting van de vangnetten (fuiken) te blaffen. Mijn ouders gebruikten daarvoor hun hondje Molly.

De eerste wereldoorlog
Toen in 1914 de eerste wereldoorlog uitbrak en de algemene mobilisatie werd afgekondigd moest mijn vader twee jaar in militaire dienst. Er braken daardoor voor het jonge gezin moeilijke tijden aan. Vooral voor mijn moeder die het boerenwerk door de week veelal alleen moest verrichten. De boerenmannen kregen voor bijzondere werkzaamheden zoals hooien, gelukkig wel vaak verlof. Na het overlijden van mijn moeders moeder, mevrouw Roelfien Horst-Bazuin verhuisden ze in 1917 naar de Molenkampsteeg nr. 16.

De verhuizing

Boerderij Molenkampsteeg 16 van de familie Vos in zomertooi

Hoe die verhuizing precies is gegaan weet ik niet (mogelijk met een boerenwagen, toen nog zonder luchtbanden) maar wel weet ik dat zich daarbij een probleempje voordeed. Nee, niet met die wagen maar met Molly. Het hondje weigerde pertinent met de verhuiswagen mee te gaan. Alle mooie woorden ten spijt, het lukte niet om hem van gedachten te doen veranderen. Mogelijk was hij door al het gedoe rond het inpakken en inladen van de verhuisboedel van slag geraakt. Hij vluchtte de Oosterpolder in! In geen velden of (zand)wegen meer te bekennen. Ook niet in de Eendenkooi. Met pijn in het hart werd besloten dan maar zonder Molly te vertrekken…
De volgende morgen toen mijn moeder voor het eerst weer in haar ouderlijk huis wakker werd, hoorde ze bij de achterdeur een verdacht geluid. Niet lang daarna kon ze een van geluk (of van de lange speurtocht) hijgende Molly in de armen sluiten.

Boerderij van de familie Vos

Boerderij Molenkampsteeg 16 van de familie Vos in wintertooi

Mijn vader had een kleinschalige boerderij met negen koeien en een paar kalveren. Ook wat bouwland achter de boerderij. Hij huurde de boerderij van de familie Nathans en elk jaar werd op 1 mei en 1 november de huur betaald.
De boerderij is gebouwd in 1840 en afgebroken in 1960. Vele wegen in Haren waren vroeger zandwegen, waarvan de Molenkampsteeg er één was. Vóór het huis bevond zich een appelhof (appel-, peren- en pruimenbomen), alsmede een weiland achter het bouwland. Het erf bestond uit een deel dat in gebruik was als moestuin en een deel voor akkerbouw. De totale oppervlakte inclusief bebouwing en erf bedroeg ongeveer 1 hectare. Op de foto waar nu een heg zichtbaar is, liep vroeger een sloot, die zich uitstrekte tot aan de Onnerweg. In een koude winter heb ik daar ooit mijn eerste scheve schaats gereden. Bij de ingang van het huis op de dam bevond zich vroeger een wit houten hek, gemarkeerd door twee grote lindebomen. Bij de achterkant van het huis bevond zich ook nog een dam om op het erf te komen.
De boerderij van mijn vader kreeg in de oorlog waterleiding. In 1947 is mijn vader met het 'boeren' gestopt.

Verdere bebouwing Molenkampsteeg

Boerderij van de familie Eggens

Jarenlang stond ons boerderijtje er eenzaam en alleen. Later kwam er aan de zuidkant van de weg bebouwing zoals het boerderijtje van Luikinga, (later Eggens, met het bekende snoepwinkeltje, zoute dropjes, salmiak en zoethout voor een cent) vlakbij de spoorwegovergang. (zie ook het verhaal uit Haren de Krant van 2011)
Dan komt een paar honderd meter naar achteren gebouwd op nr. 4 het huisje van de familie Noord, dat stond met de achterkant vlak langs de spoorsloot, ongeveer op de plek waar zich nu een parkeerplaatsje bevindt aan de (verlengde) Middelhorsterweg, ter hoogte van de laagbouwwoningen van de Sitterweg. Het was te bereiken via een doodlopend zandweggetje, dat begon tussen de panden 2 en 6 aan de Molenkampsteeg (inrit boerderij Dunnebacke, nr. 6).

 Huis van de familie Noord

Vervolgens komt het dubbele winkelpand, nr. 8 en 10, met de kruidenierswinkel van Zuiderveld (later Flikkema/Harmsma) en de kapperszaak van Sikkema (later Teune) en nu Marco & Miranda. Dan staat er nog een dubbele woning op de nr. 12 en 14. Op de plek waar de boerderij van Vos stond, staat nu een blok rijtjeshuizen, nr. 16 t/m 22. Rond 1920 begon de woningbouwvereniging Haren met bebouwing van de noordkant van de weg. Die huizen met de bekende puntdaken staan er nu nog.

Tot zover de herinneringen van Egbert Vos.

De heer Egbert Vos is in maart 2013 geïnterviewd door mevrouw Trijnie Brunt en heeft hierbij grote delen van zijn verhaal zelf aangeleverd. De foto’s, behalve die van boerderij Eggens, zijn alle uit de collectie van de heer Vos.

Weet u waar het ‘Huttenpadje’ zich bevond? De ‘driften, stegen en lanen’ gids uit de Harener Historische Reeks no. 7 geeft geen antwoord, ook niet in de aanvulling.

Ik kwam de naam tegen in het Nieuwsblad van het Noorden van 16 juli 1937. Daar werd uit Haren bericht, dat in verband met het maken van een stratenplan tussen Kerkstraat, Terborgsteeg en Onnerweg een tweetal huizen moest verdwijnen. Om het duidelijker te bepalen, in dit verhaal is de Kerkstraat dezelfde als nu, de Terborgsteeg heet nu gedeeltelijk Julianalaan en de Onnerweg daar heet nu Jachtlaan.

De huizen waren eigendom van B(enedictus) H(enricus) Mekel, directeur van een tricotagefabriek in Groningen, die aan de Rijksstraatweg had gewoond en de huizen in bezit had. Een van de huizen stond aan de Kerkstraat en de andere aan het Huttenpadje. De heer Mekel overleed in 1939 in Groningen, maar zal de panden al eerder hebben verkocht. In het bericht werd meegedeeld dat vernomen was dat de huizen op afbraak waren verkocht aan de heer J. Holstein, voerman te Haren.

Wat behelsde het stratenplan uit 1937? Er werd een nieuwe weg aangelegd tussen de Terborgsteeg / Julianalaan en de Kerkstraat. Een nieuwe weg, die Oude Hofsweg zou heten, nu Oude Hoflaan. Naar de Kerkstraat toe zouden twee verbindingen worden gemaakt: een ter hoogte van de Hervormde Dorpskerk en een ter hoogte van de Gereformeerde Gorechtkerk en de Hortuslaan.

Er zijn twee opties voor het Huttenpadje: de onderdoorgang in de Kerkstraat die naar de oude Hoflaan voert en het pad tussen de winkel van AH en de begraafplaats aan de Kerkstraat, dat verderop Prins Bernhardlaan heet.

Ik kies voor de laatste mogelijkheid, omdat het pad langs de begraafplaats een heel oud bestaand pad is, en toen in 1966/1967 AH zich in Haren aan de Kerkstraat wilde vestigen, kwam opeens het ‘plan Mekel’ weer op tafel.

Als iemand een betere oplossing heeft?

Roelof van Wijk

In vrijheid je weg kiezen en toch de uitgesleten paden betreden.  In Nederland wordt in de openbare ruimte tegenwoordig niets meer aan het toeval overgelaten. Alles wordt bedacht, uitgewerkt, getekend, gepland en vervolgens conform bestek uitgevoerd. Bekijk de maquette van de te bouwen nieuwe wijk aan de Oosterweg in Haren in de hal van het gemeentehuis maar eens. Elke grens, elk stukje groen, water, elke weg en elk pad bestaat vooraf op papier. Dat heet stedenbouwkunde.

Dat was in het verleden wel anders. Vroeger ontstond dit allemaal vanzelf. Iedereen was bezig op zijn eigen stuk grond en bouwde net zoals het uitkwam. Dat gebeurde bij voorkeur op vaste (zand)grond. En daar kwam je door via de hoogste plekken te reizen. Omdat iedereen dat deed ontstonden er zo langzamerhand herkenbare, begaanbare routes door het land. Tijdens dat eeuwenlange proces van mensen die hun weg zochten door het landschap zijn al die oude wegen ontstaan. En omdat mensen nu eenmaal graag de gemakkelijkste weg kiezen werden de bochten afgesneden. Zo zijn de 'driehoekjes' ontstaan die je hier en daar nog tegenkomt in de gemeente Haren. Een paar mooie voorbeelden: Noorderzanddijk/Oosterweg, Gieselgeer/Onneresweg, Meentweg/Brinkweg (de foto links), Westerse Drift/Wilhelminalaan (de foto rechts), Vogelzangsteeg/Lageweg. En u kent er ongetwijfeld nog meer.

Mensen uit moderne nieuwe plaatsen als Lelystad of Almere snappen niets van zo’n driehoekje. Die zien en gebruiken het als een (bijzonder vormgegeven) rotonde. Volgens de verkeerskundigen een gevaarlijke situatie. En dan kan er vanwege de verkeersveiligheid wel eens zo’n eeuwenoud driehoekje sneuvelen. En dan verdwijnt er weer een stukje leesbare geschiedenis uit onze openbare ruimte.

Er zit ook iets weemoedigs in. Het verliezen van een stukje vrijheid. De vrijheid om met elkaar gaandeweg je eigen weg te maken. Het niet gebonden zijn aan een vooraf uitgestippelde route. En zo samen de juiste weg te vinden. Mensen zitten over het algemeen zo in elkaar dat ze de gemakkelijkste route nemen. Soms nemen we de binnenbocht of zijn we wat kort door de bocht. En soms vliegen we uit de bocht. Laten we onze paden zoveel mogelijk samen ontdekken, kiezen en maken. Dan mogen ze uitgesleten raken, het zijn wel onze wegen.

Theo Berends

De heer Rutgers is op 22 augustus 2013 overleden. Willem Rutgers uit Glimmen heeft zich onderscheiden door met een geweldige energie en toewijding historisch onderzoek van Glimmen te verrichten. Het is dan ook terecht dat de Harense Historische Kring Old Go hem tot erelid heeft benoemd.
Hieronder leest u zijn verhaal. Het werd opgetekend in juni 2013 door de Werkgroep Oude Verhalen, naar aanleiding van een interview.

Voorgeschiedenis
Willem Rutgers werd op 16 juni 1923 in Varsseveld geboren en is dus onlangs 90 jaar geworden. Hij trouwde in 1947 met Jantje Kornelius uit Musselkanaal. Zij gingen in Nietap bij Leek wonen en uit hun huwelijk werden twee jongens en drie meisjes geboren.
Willem werkte als monteur in een autogarage aldaar, maar kwam in 1961 bij de boomkwekerij De Bonte Hoek werken als monteur in de werkplaats, waar hij tractoren, auto’s en allerlei werktuig onder handen kreeg en repareerde. Het gezin ging in Glimmen wonen in het voorhuis van de boerderij aan de Rijksstraatweg 69 op de hoek met de Brinkweg. Zij woonden daar van 1961 tot 1968 en verhuisden daarna naar de nieuwbouw in Glimmen. Waar eerst nog wei- en bouwland lag.
Willem Rutgers’ hobby

Het was een hobby van hem om op de fiets met zijn fotocamera er op uit te trekken en al het schoons dat de natuur te bieden had vast te leggen. Vogels, vlinders, paddenstoelen, maar ook landschappen, boomgroepen en een ondergaande zon.
Deze hobby zou een wending nemen toen op een avond door de ouderensoos in het dorpshuis aan de Rijksstraatweg dia’s van oud-Haren werden vertoond en men hem vroeg of dat ook niet wat voor hem was. Dit werd het begin van een nieuwe hobby, die al heel gauw zou uitgroeien tot een ware passie.

Hij begon allerlei gebouwen, boerderijen in zijn omgeving te fotograferen en van het één kwam het ander. Want hoe zag het dorp er dan vroeger uit? Zo groeide zijn belangstelling voor de geschiedenis van Glimmen. Hij vroeg de dorpsbewoners om foto’s van vroeger. Er kwam veel reacties: oude schoolfoto’s, foto’s van boerderijen, villa’s, theekoepeltjes, enz. Samen met zijn eigen opnamen was er genoeg materiaal om in 1982 een tentoonstelling over Glimmen in het nieuwe dorpshuis Groenenberg te organiseren.

Het boek

In 1984 ging hij met de vut en kon hij nog meer tijd aan zijn verzameling besteden. Alles werd verzameld: oude ansichtkaarten, foto’s en dia’s van particulieren en instellingen, krantenartikelen, eigen opnamen van boerderijen vóór en na de verbouwing, oude archieffoto’s. Van alle kanten stroomde het materiaal over Glimmen binnen. Veel materiaal kwam van inwoners en oud-inwoners van Glimmen en omgeving die vaak al elders in het land of in buitenland woonden. Het betekende ook verzamelbeurzen aflopen en veel bezoeken aan het gemeentelijk archief van Haren en rijksarchief van Groningen.
Rutgers kon in 1986 een fotoboek Glimmen, dorp tussen Drentse A en Hondsrug, uitgegeven bij uitgever Profiel te Bedum, samenstellen. Het boek is systematisch opgezet aan de hand van een wandeling van Glimmen-zuid langs de Rijksstraatweg naar Glimmen-noord, met uitstapjes naar oost en west en laat ons zo alle markante gebouwen en boerderijen die we onderweg tegenkomen zien, zowel nostalgische foto’s uit een ver verleden als van de huidige toestand (lees tachtiger jaren van de 20e-eeuw). Veel is veranderd, veel gesloopt of onherkenbaar verbouwd, ook veel bedrijven en winkels zijn verdwenen, maar het geheel geeft een interessant verslag van alle veranderingen in de loop der tijden en laat een prachtig dorp zien met ook nu nog veel natuurschoon.

Nog een boek
Hierna volgden nog meer jaren van intensief speurwerk en een verdere verdieping in de materie, hetgeen resulteerde in een kamer vol met kasten en planken volgestouwd met dozen met circa 3000 dia’s en foto’s, mappen, ordners, kaartenbakken, albums, foto’s aan de wand en op de deur en keurig op een rij 40 plakboeken, waarin hij samen met zijn dochter elke maandag de krantenartikelen, die betrekking hadden op zijn dorp sorteerde en inplakte.

Er was zoveel materiaal dat hij in 1998 een tweede fotoboek kon samenstellen, nu meer gericht op specifieke onderwerpen als de kerkorgelfabriek van de familie van Oeckelen, de paardenrennen, de verschillende scholen van Glimmen, het zwembad Appèlbergen, de winkels, cafés en ambachten.

Bovenstaande foto getuigt van de grote verzameling die Willem Rutgers heeft opgebouwd. Zijn vrouw heeft bij al dat werk veel geholpen. Door samen op pad te gaan, maar vooral ook door alles uit te typen op de typemachine en later op de computer.

Willem Rutgers is met recht tot erelid van de Harense Historische Kring Old Go benoemd!

Lineke van Geest