23. Adresboekje 1896

Door de heer Roelof van Wijk te Haren werden we attent gemaakt op een bijzonder adresboekje. Het boekje is getiteld ‘Adresboekje en handelsgids voor Zuidlaren, Haren en omstreken’. Het is in oktober 1896 uitgegeven door A. Sloots te Zuidlaren en bevat volgens de vermelding op de voorpagina adreslijsten, kantoren, spoor- en tramdienstregelingen, enz. Het boekje is aanwezig in de bibliotheek van de Groninger Archieven (toegang 1769, inventarisnummer 1666).

Voor de gemeente Haren (in 1896 inclusief Helpman) bevat het boekje twee interessante lijsten. De eerste lijst betreft een overzicht van de bewoners aan de tramlijn van Groningen naar Zuidlaren. Deze lijst start aan de huidige Verlengde Hereweg bij villa Gelria (hoek Van Ketwich Verschuurlaan) en loopt via de Verlengde Hereweg, Rijksstraatweg in Haren, Rijksstraatweg in Glimmen, Zuidlaarderweg in Glimmen en de Zuidlaarderweg in Noordlaren door naar Zuidlaren. Waarom de lijst niet start bij het vertrekpunt van de tram bij het toenmalige Boschhuis (tegenover het Sterrebos) is niet duidelijk. De tweede lijst betreft een overzicht van alle inwoners van de gemeente Haren op alfabetische volgorde met vermelding van het beroep en het adres.

Het adresboekje vormt een welkome aanvulling op andere bronnen. De bevolkingsregisters van Haren van 1830 (zie bronbewerking 14), 1840 en 1850 kennen een duidelijke oriëntatie op het huisadres. Na 1860 wordt dit echter minder en ligt de focus veel meer op de persoonsvermeldingen. Het gemeentebestuur raakt dan waarschijnlijk ook zelf het overzicht een beetje kwijt. Buiten de officiële registraties om zijn daarom de registers van huisnummering 1907 en 1918 opgesteld om toch weer wat meer overzicht te krijgen (zie bronbewerking 4). Uiteindelijk zal de bevolkingsregistratie plaats vinden via twee lijnen: de persoonskaart en de woningkaart. De laatste kaart is in Haren pas in 1940 ingevoerd (soms wel met vermelding wat oudere gegevens). Overigens worden er vanaf 1926 met medewerking van de gemeente commerciële adresboeken uitgegeven (zie bronbewerking 6), die kunnen worden gezien als een voortzetting van de registers van huisnummering 1907 en 1918.  Als u met adressen in Haren aan de slag gaat, vergeet dan ook het overzicht van vernummeringen van huisnummers na 1930 (bronbewerking 18) niet.

Ook het adresboekje van 1896 is een commerciële uitgave. Anders dan bij de latere adresboeken is het echter de vraag of de gemeente mee gewerkt heeft aan deze uitgave. In het voorbericht wordt daar geen melding van gemaakt. De uitgever bedankt “allen, die door het verstrekken van inlichtingen en opgaven, de welwillende medewerking bij de samenstelling hebben verleend”. Het vermoeden is daarom, dat de uitgave is gebaseerd op opgaven van diverse contactpersonen. Dit maant tot enige voorzichtigheid bij het gebruik van de in het boekje vermelde gegevens. Onderstaand hierover meer.

Er is niet voor gekozen hier een scan van het boekje te presenteren. In plaats daarvan zijn de gegevens getranscribeerd naar Excel en vervolgens gepubliceerd in pdf. Dit maakt het mogelijk om het overzicht van de inwoners niet alleen te presenteren op alfabetische volgorde (zoals in het origineel), maar ook op volgorde van adres. Daarbij geldt de wijkindeling, zoals die in de gemeente Haren werd aangehouden van 1880 tot 1921 (zie bronbewerking 3).

Door de andere wijze van presentatie (op volgorde van adres) kwamen de nodige onjuistheden aan het licht. Daar waar dat eenvoudig en eenduidig mogelijk was zijn die onjuistheden bij het transcriberen gecorrigeerd. Door de andere wijze van presentatie werd ook duidelijk, dat het overzicht van de bewoners aan de tramlijn veel uitgebreider is dan het overzicht van de inwoners van de gemeente. Zo komen in het eerste overzicht 45 personen voor met het beroep arbeider en in het overzicht van inwoners slechts 6. Dit bleek deels het gevolg van het feit, dat een aantal arbeiders uit de eerste lijst in de tweede lijst werden aangeduid als landbouwers, maar er ontbraken in de twee lijst toch ook nog wel veel namen. Bij een aantal personen kan de verklaring zijn, dat zij slechts een deel van het jaar (5 van de 12 maanden) in Haren woonden en de rest van het jaar in de stad Groningen. Dit geldt bijvoorbeeld voor J.E. Scholten en zijn huispersoneel, maar het geldt zeker niet voor arbeiders als bijvoorbeeld H. Kerdijk en H. Kok. Er is daarom gekozen voor een bewerkt overzicht, waarin beide lijsten zijn samengevoegd en waaruit vervolgens de dubbelingen zijn verwijderd. Dat overzicht is vervolgens gesorteerd op de alfabetische volgorde van de achternaam en op adres. Het advies is om bij onderzoek gebruik te maken van deze twee laatste overzichten.

De volgende bijlagen zijn opgenomen:

22. Haren en omstreken door H. Bos

Haren en Omstreken, auteur H. Bos, uitgave VVV
Korte beschrijving inhoud: Scan van het boekje Haren en Omstreken, geschreven door H. Bos, uitgegeven door de Vrereniging voor Vreemdelingenverkeer te Haren, druk A.W. Spiering & Zoon, Schoolstraat 8-12 Groningen 
Versie 1
Datum: 23 januari 2021
Opsteller: Eppo van Koldam
Toegang archief: Deel 2, bijlage 6 

Herman Bos werd geboren op 17 augustus 1851 te Onderdendam. Hij werd in 1879 benoemd tot hoofdonderwijzer van de school aan de Kerkstraat te Haren en voorts tot koster, organist, voorzanger en voorlezer bij de Nederduitsche Hervormde gemeente te Haren, alsmede tot boekhouder van de begraafplaats aldaar. Voor deze - voor Haren en Noordlaren gebruikelijke combinatie van functie - kreeg Bos toestemming bij besluit van Gedeputeerde Staten van Groningen dd 7 maart 1879. Bos huwde op 6 februari 1875 te Aduard met de in Den Ham geboren Janna Hamming. Het gezin Bos woonde in de kosterswoning naast de school en de kerk in de Kerkstraat te Haren. Uit het huwelijk van Herman en Janna werden vier zonen geboren. 

Herman Bos had veel belangstelling voor de historie van de gemeente Haren. Hij kan wel beschouwd worden als de grondlegger van de bestudering van de lokale geschiedenis in de gemeente. In 1923 schreef hij een 'Klein feuilleton' over Haren in een groot aantal afleveringen in het Nieuwsblad van het Noorden. In dezelfde periode schreef hij op basis van hetzelfde bronnenmateriaal het boekje 'Haren en omstreken', uitgegeven voor de Vereeniging voor Vreemdelingenverkeer te Haren. Een scan van dit boekwerk is in pdf-formaat bijgevoegd. Zie de onderstaande link. 

Bij de foto's. Het werkterrein van Herman Bos. Boven de school in de Kerkstraat en links daarvan de kosterswoning. Onder de kerk met toren in Haren. Herman Bos heeft zowel de oude toren (links) als de gerestaureerde toren (rechts) mee gemaakt. 

21. Archiefinventaris gemeente Haren 1811-1989

Korte beschrijving inhoud: Scans van de in januari 2005 door Henk Dröge opgestelde inventaris van de archieven van de gemeente Haren. In 2003/2004 heeft Henk Dröge als extern adviseur verbonden aan DOXsupport in opdracht van het gemeentebestuur van Haren een inventarisatie gemaakt van de archieven van de gemeente Haren. De inventaris is opgebouwd uit twee delen, te weten de periodes 1811-1920 en 1921-1989. Voor een inhoudelijke toelichting wordt verwezen naar de in de inventaris opgenomen Inleiding. Vanwege de omvang van de bestanden is de inventaris hier opgenomen in de volgende onderdelen:

Voorwoord en Inleiding
Deel 1
Deel 2 tm 2.12
Deel 2 vanaf 2.13
Bijlagen

Het archief van de gemeente Haren is na de opheffing van de gemeente toegevoegd aan de inventaris van de Groninger Archieven en daarin opgenomen onder toegang 3156 (Deel 1) en 3157 (Deel2). De inventarisnummers zijn hetzelfde gebleven. Fysiek bevindt het archief zich nog steeds in Haren. Dit heeft gevolgen voor de aanvraagprocedure bij de Groninger Archieven. Zie onderstaande passage over genomen van de website van de Groninger Archieven. 

Stukken uit depot Hoogkerk of Haren
Onze collectie is zo omvangrijk dat een deel zich bevindt in onze depots in Hoogkerk en Haren. Voor deze stukken geldt dat ze moeten zijn aangevraagd vóór 12.00 uur op de werkdag voorafgaand aan uw bezoek. Het is tijdens uw bezoek niet mogelijk stukken uit deze depots voor dezelfde dag aan te vragen.
Voor het aanvragen van stukken uit de depots in Hoogkerk en Haren geldt geen maximum. Wilt u meer dan zes stukken aanvragen, maak dan gebruik van het e-mailadres studiezaal@groningerarchieven.nl. Geef in de mail aan om welke stukken het gaat en wanneer u ze komt inzien.

20. Panden Rijksstraatweg Haren-Centrum

Korte beschrijving inhoud: Deze bronbewerking is een uitgewerkte versie van de presentaties van panden Rijksstraatweg Haren-Centrum, die in 2014 en 2015 zijn getoond op de kunst-en cultuurmarkt in Haren.  Toegang in het archief van de gemeente HAREN: Bevolkingsregisters 1830, 1840, 1850, 1860, 1880 en diverse andere bronnen (zie onderstaande uitwerking)

Deel 1 (jaar 2014) van de presentatie betreft de panden Rijksstraatweg 181 tm 215 (oneven/westzijde) te Haren.

Deel 2 (jaar 2015/2016) van de presentatie betreft de panden Rijksstraatweg 190 tm 226 (even/oostzijde) en Kerkstraat 1 tm 23 (oneven/zuidzijde).

Elke deel bestaat uit de volgende onderdelen:
a. Algemene beschrijving
b. Presentatie panden als sheet
c. Overzicht percelen, eigenaren en bewoners
d. Gezinsstaten van de in het overzicht (sub c) voorkomende personen.

Het is de bedoeling ook de andere delen van het centrum van Haren uit te werken.

Bijgevoegde bestanden:
1a Algemene beschrijving Haren A1 tm A12
1b Presentatie panden Haren A1 tm A12 als sheet
1c. Overzicht percelen, eigenaren en bewoners Haren A1 tm A12
1d. Gezinsstaten eigenaren en bewoners Haren A1 tm A12
2a Algemene beschrijving Haren A12A tm A21
2b Presentatie panden Haren A12A tm A21 als sheet
2c. Overzicht percelen, eigenaren en bewoners Haren A12A tm A21
2d. Gezinsstaten eigenaren en bewoners Haren A12A tm A21

Old Go

De Harense Historische Vereniging Old Go is opgericht in januari 2010 en houdt zich bezig met de geschiedenis van de voormalige gemeente Haren. De gemeente bestond uit de dorpen Haren, Glimmen, Onnen en Noordlaren en de buurtschappen Essen, Dilgt en Hemmen. Op 1 januari 2019 is de gemeente Haren in het kader van de gemeentelijke herindeling samengegaan met de gemeenten Groningen en Ten Boer. 

Gevarieerd aanbod

Lezingen en excursies

Organisatie Open Monumentendag 

Uitgave van Harens Old Goud, 2x per jaar, een tijdschrift met een breed aanbod van artikelen en oude foto's

Publicaties in Haren de Krant

Presentatie en promotie op evenementen.

Info-centrum

Kom eens langs in het Info-centrum van Old Go! Elke eerste donderdag van de maand kunt u van 14.00 tot 16.00 uur bij ons terecht voor inzage in ons archief. We hebben een luisterend oor voor uw (oude) verhalen met of zonder foto’s. Voor vragen en informatie kunt u mailen naar info@oldgo.nl. Het adres is: Oude Brinkweg 12A, Haren; de trap op naar boven.   

Contact

Wilt u lid worden?  Zie ons aanmeldingsformulier. 

Heeft u een algemene vraag of opmerking:  info@oldgo.nl

Wilt u een artikel of foto's aanbieden voor Harens Old Goud: redactie@oldgo.nl