Vrijdagmiddag 15 september 2023 presenteren medewerkers van de beide Jumbo’s in Haren op de markt in Haren het boek ‘Historisch Haren in beeld’. Een uniek fotoboek met ruim 125 afgedrukte foto’s en ruimte voor het plakken van 216 stickers met een foto. Het boek wordt gratis beschikbaar gesteld door de Jumbo’s aan de Kroonkampweg en het Anjerplein in Haren. De stickers ontvangt u bij uw boodschappen bij dezelfde Jumbo’s. 

Old Go verantwoordelijk voor samenstelling
Het boek is op verzoek van Jumbo samengesteld door de Harense Historische vereniging Old Go. Het is een boek geworden vol afbeeldingen die voor iedereen herkenbaar zijn (al moet u soms even wat moeite doen). Ook voor degenen die nog niet zo lang in Haren wonen. Dat is gedaan door naast een afbeelding van een oude situatie ook een afbeelding te plaatsen van dezelfde situatie die wel herkenbaar is of door in de tekst onder de afbeelding een duidelijke omschrijving te geven. Voor de samenstelling van het boek is door Old Go een werkgroep gevormd bestaande uit Henk Abbring, Henk Bazuin, Fenneke van der Es-Ezinga, Karel Gerbers, Hermien Noordhoff, Eppo van Koldam en Ingrid Smit.

De opzet van het boek
Een complete geschiedenis van Haren vindt u zeker niet in het boek. De werkgroep heeft keuzes moeten maken. Zo is gestart omstreeks 1900. Van die periode zijn de eerste foto’s beschikbaar. U leest dus niets over prehistorie of over de oude landhuizen. Het accent in het boek ligt op de ontwikkeling van Haren van een tamelijk arm boerendorp tot een forensendorp waar het aantrekkelijk wonen, winkelen en leven is. Uiteraard wordt er aandacht geschonken aan Glimmen, Noordlaren en Onnen. Bij het selecteren van de foto’s is steeds gekozen voor het historisch perspectief. U vindt dus in de diverse hoofdstukken geen volledig overzicht van wat er nu is, maar eerder van wat er nu niet meer is.

Sparen en ruilen
De stickers zult u zelf moeten sparen. Old Go helpt graag bij het ruilen. U kunt uw dubbele stickers aanbieden op onze facebookpagina Oldgo Haren. Uiteraard kunt u daar ook zien wat anderen in ‘de aanbieding’ hebben. Eind november zal Old Go een ruilbeurs organiseren. Daarover volgt nog nader bericht.

Dit begrip is niet alleen een eeuwenoude aanduiding dat men op een bepaalde plaats zijn domicilie heeft maar het is ook een oud volksrecht waarop in vroeger jaren nogal eens een beroep werd gedaan. Het domicilie was de plaats waar de haard brandde in de haardstee, een niet los te denken onderdeel van de woning en belangrijk voor de belastinginner omdat men aangeslagen werd op het aantal haardsteden in huis.
Het oude volksrecht hield in wanneer men in één etmaal een ‘huis’ wist te bouwen en er kwam rook uit de schoorsteen voordat de volgende dag de zon opkwam, dan was er niemand die de bouwer nog van die plaats kon verdrijven.
Men moet niet denken dat het hier echte huizen betrof, het was eerder een plaggenhut: wat palen van dennenhout in de grond met wilgentenen vlechtwerk en aangesmeerd met leem en mest met een dak van heideplaggen met in de midden een rookgat. Op de vloer een cirkel van zwerfkeitjes die als ‘haardstee’ dienst deed.
De woning moest op gemeenschappelijke grond van de boermarke gezet worden en er moest jaarlijks wel een kleine vergoeding (erfpachtrecht) betaald worden meestal door de diaconie van de kerk.
In het boekje “Noordlaren van vroeger” van A. Timmer wordt de bouw van zo’n woninkje met voornaam en toenaam beschreven: de timmerlieden uit het dorp bouwden vanuit de noaberplicht het ‘huis’ binnen de gestelde tijd en toen de rook uit de provisorische schoorsteen kwam ging de jeneverfles rijkelijk rond om dit heugelijke feit te vieren, waarbij de veldwachter van tevoren de nodige jenevertjes aangeboden kreeg om een oogje toe te knijpen tijdens de bouw.
Op enig moment moest volgens sommige oude regelingen voor elke haarstede, waarbij roock hier voor de haard staat, een belasting in natura betaald worden aan de stad Groningen in de vorm van hoenders die zo groot moesten zijn dat ze in staat waren om op een omgekeerde emmer te vliegen.
Deze regeling werd later afgekocht door een bepaald bedrag te betalen, het zogenaamde roockgeld dat later werd vervangen door de belasting die haardstedengeld of haardgeld werd genoemd.

Gertjan Hakkaart

Dit artikel in gepubliceerd in Haren de Krant van augustus 2023

Old Go organiseert elk jaar de Open Monumentendag in de voormalige gemeente Haren. 
Dit jaar is er gekozen voor één locatie: Noordlaren.

Aan het definitieve programma wordt nog gewerkt maar we kunnen al wel zeggen dat we op zaterdag 9 september starten om 11.00 uur en op zondag 10 september om 13.00 uur. We stoppen beide dagen om 17.00 uur.

De volgende activiteiten staan al vast:

• lezing van Henny Groenendijk
• foto-expositie en informatiemarkt in de Hoeksteen
• excursies door het dorp
• rondwandelingen met vertellingen door Hermannus de Groot, veldwachter in Haren van 1849 tot 1875
• koetstochten over de Onner Es met toelichting van Ingrid Schenk
• muziek in de kerk
• bezichtiging kerk en molen
• gratis informatieboekje over de monumenten in Noordlaren
• verrassingen op zaterdag en zondag

Dus: kom allen naar Noordlaren op 9 en 10 september!

Het noorden van Drenthe was de toegangspoort voor vijandelijke legers om de vesting Groningen proberen te veroveren. Via de Hondsrug of de Drentse A, vroeger een serieuze vaarweg. Niet vreemd dat daar meerdere verdedigingswerken kwamen.

Kasteel van Egbert
Een groep Groningers onder leiding van de familie Gelkinge, kreeg ruzie met graaf Egbert (ook wel Wegbert van Groenenberg genoemd), prefect van Groningen en zetbaas van de bisschop van Utrecht. Tijdens de schermutselingen in 1226 lukte het de bisschop van Utrecht de ruzie te beslechten. Een voorwaarde was dat de partijen zich niet mochten versterken. Egbert ging echter een kasteel bouwen bij de Drentse A, een paar honderd meter ten zuiden van Huis te Glimmen. De Gelkingers kregen er lucht van en hebben het kasteel in 1227, pas één jaar oud, met steun van Drentse boeren met de grond gelijk gemaakt. Restanten van het kasteel zijn er nog steeds, maar staan tegenwoordig onder water.

Weerdenbras
De stad Groningen werd aangevallen door hertog Albrecht van Saksen. Hij bouwde begin 1500 daarom ten oosten van de brug over de Drentse A, bij het Huis De Groninger Punt, een versterking (blokhuis of legerplaats). Het waren twee langgerekte gebouwen omringd door een wal en daaromheen een gracht. De naam Weerdenbras kan uitgelegd worden volgens een artikel van Old Go: weert den bras (stop de boeven). Groningen gaf zich in 1506 over. De versterking is toen gesloopt. Er kwam later nog weer een nieuwe versterking: de Punterschans. Nadat Groningen bij de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden kwam (omstreeks 1600) was deze vesting niet meer nodig.

Huis te Glimmen
Het Huis te Glimmen in het Quintusbos is van oorsprong een zomerverblijf van rijke stadjers als jonker Johan Valcke thoe Glimmen, en later de familie Quintus. Weinig wijst erop dat het op de fundamenten van een kasteel gebouwd is, zoals wel wordt gesuggereerd. Sommige bronnen halen -volgens mij- Kasteel van Egbert en Huis te Glimmen door elkaar. Dat er een geheime tunnel van dit huis naar de stad Groningen loopt is in ieder geval leuk bedacht.

Henk Bakker voor Old Go
Met dank aan: Old bGo, RUG/BAI
Dit artikel is geplaatst in Haren de Krant van mei 2023