Zaterdag 14 september a.s. is het weer Open Monumentendag! Net als andere jaren zullen er dan in de gemeente Haren weer een aantal monumentale gebouwen de deuren openen voor het publiek.
Het thema van de Open Monumentendag is dit jaar Macht & Pracht. Hierbij is te denken aan bestuurlijke en kerkelijke macht en pracht, zoals gemeentehuizen en kerken, maar ook aan herenboerderijen, notariskantoren en de kantoren van de waterschappen. Uiteraard zijn ook de borgen een symbool van macht en pracht.
In dit laatste artikel voor de de Open Monumentendag staat deze keer de Roomskatholieke Kerk in Haren centraal als Monument van de Week.
ROOMS-KATHOLIEKE KERK, HAREN
De Rooms-katholieke Nicolaaskerk in Haren is dan wel niet officieel een gemeentelijk of rijksmonument, het is wel degelijk een monumentaal gebouw.
Gebouwd in1958 inde Wederopbouwstijl, is het een fraai voorbeeld van de modernere architectuur waar de laatste tijd steeds meer positieve aandacht voor is. Als zodanig past de kerk dan ook prima in het programma van de komende Open Monumentendag!
De Nicolaaskerk werd in 1956 ontworpen door architect Dresmé uit Driebergen. Het gebouw was de eerste kerk die hij ontwierp als zelfstandig architect, maar hij had daarvoor al enige jaren ervaring opgedaan bij Architectenbureau Starman, dat verschillende katholieke kerken had ontworpen.
De Nicolaasparochie in Haren is een relatief jonge parochie. Tenminste als men uitgaat van 1853, toen het katholieke geloof weer openlijk beleden mocht worden.
In eerste instantie hoorden de Harener katholieken bij de Jozefparochie in Groningen die 1892 werd opgericht. In 1940 werd gekeken of er in Haren een zelfstandige kapel kon komen. Voor die werd gebouwd, kwamen de Harener katholieken eerst bijeen in het Hervormde verenigingsgebouw Ons Centrum. Van 1942 tot 1953 werden de diensten gehouden in het Witte Kerkje aan de Oude Hoflaan, dat werd gedeeld met de Vrijzinnige Gemeente.
Toen in 1953 er een Harense parochie werd opgericht, kregen de katholieken tijdelijk de beschikking over een boerderij aan de Rijksstraatweg 58 inHaren. Dit was in afwachting van de bouw van een nieuwe katholieke kerk, die was gepland op een stuk grond tussen de Westerse Drift en Beatrixlaan. Op dit stuk land zouden later ook een katholieke basisschool en een bejaardenhuis worden gerealiseerd.
Nadat Dresmé in 1956 een nieuwe kerk had ontworpen, duurde het nog drie jaar voordat het er stond. De eerste steen van de nieuwe kerk werd gelegd op 27 juni 1958. Op 6 september 1959 was het gebouw klaar en werd het ingewijd en in gebruik genomen.
De Nicolaaskerk is tot op de dag van vandaag in gebruik als kerk van de Nicolaasparochie.
De door Dresmé ontworpen kerk heeft een opvallende vorm. Zoals gezegd is het gebouwd in de Wederopbouwstijl, een stijl die in Nederland werd gebruikt van 1940-1965. Binnen deze stijl zijn twee vormen te herkennen - een traditionele en een moderne. Over het algemeen werden deze stijlen niet door elkaar gebruikt. De Nicolaaskerk is echter een unieke combinatie van beide stijlen.
De rechthoekige plattegrond van de kerk is net als oudere kerken oost-west gericht, het oosteind (ook wel het koor genoemd) heeft een ronde vorm en het heeft een toren. Hiermee houden de vergelijkingen met een traditionele kerk op.
Dresmé probeerde met de vorm van het gebouw het oog van de gelovigen te richten op het koor. Het dak aan kooreinde van de kerk is hoog en rust op gemetselde in muren in baksteen. Naar het westeinde toe loopt het dak af. Als men de kerk betreedt komt men in een relatief besloten ruimte met een laag plafond. Kijkt men echter de kerk in dan verwijd de ruimte zich steeds verder, wat een open, ruimtelijke indruk geeft.
De kerk is gebouwd in een ietwat rozige baksteen en staat rondom op een plint van keien. De ingang is aan het westeinde, maar gericht op het noorden. Rondom de deuren is een ter plekke gegoten beton reliëf aangebracht dat St. Peter en het Schip der Kerk voorstelt. De ramen aan de noordzijde van de kerk zijn versierd met een abstract glas-in-lood.
Het hoge ronde koor heeft aan de oostzijde een 15-tal ronde raampjes met glas-in-lood. Verder is de ronde gevel een gesloten bakstenen wand.
Aan de noordzijde van het koor bevindt zich een korte open toren, ook gemetseld in baksteen, bekroond met een kruis. In deze toren bevindt zich een bijzondere klok. Deze werd in 1953 geschonken door de parochie uit Blaricum, maar was oorspronkelijk gegoten in 1561 door klokkengieter Peeter van den Ghyen. Een zeer oude klok dus in een moderne kerk!
Aan de westzijde van de kerk is een woning voor de pastoor neergezet. Deze is via een gang verbonden met de kerk. Een rij betonnen zuilen scheiden een kleine binnenplaats af tussen de kerk en de woning.
Het interieur van de kerk is ruim en open. Door de bijzondere vorm lopen ook de ramen steeds hoger, wat een mooi licht geeft in de kerk.
Na de ingang is rechts in de achterwand een glas-in-beton raam aangebracht met een beeltenis van St. Nicolaas. De doopkapel achterin heeft een glas-in-lood raam met een duif in abstracte vorm. Hier bevindt zich ook een massief stenen doopvont met koperen deksel.
De kerkbanken zijn geplaatst onder een kleine hoek. Door het middenpad en de zijpaden kan het koor worden bereikt. Hier neemt het altaar op een lichte verhoging een centrale plaats in. Bijzonder is dat het zijpad doorloopt om het koor heen, zoals dat ook wel gebruikelijk was in middeleeuwse kathedralen.
In het altaar zijn de relieken van St. Vincentius van Zaragossa en de Romeinse St. Valentius ingemetseld.
Aan de noordzijde van de kerk bevindt zich een kleinere kapel. Hier worden ook de geconsacreerde hosties bewaard, die aan de gelovigen worden uitgereikt tijdens het Heilig Avondmaal.
Naast kerkdiensten word het kerkgebouw ook gebruikt voor bijeenkomsten en concerten.