Korte beschrijving inhoud: Toelichting op de adresboeken van de gemeente Haren met als bijlagen de gedigitaliseerde versies (in pdf) van de adresboeken uit 1927, 1929, 1932, 1935, 1938, 1940, 1941, 1947, 1951/1952 en 1966.
Vindplaats in het archief van de gemeente Haren: Deel 2, inventarisnummers 665 tot en met 674
Inleiding
Vanaf 1926 zijn adresboeken uitgegeven van de gemeente Haren. De inhoud en de vormgeving verschillen per adresboek enigszins, maar ieder adresboek vermeldt in ieder geval de namen en adressen van de gezinshoofden. Daarnaast staan in de adresboeken algemene gegevens over de gemeentelijke instellingen, andere overheidsinstellingen, scholen, maatschappelijke organisaties en verenigingen. Alle adresboeken zijn uitgegeven op commerciële basis. De kosten moesten worden gedekt door de opbrengst van advertenties. Die advertenties zijn in de adresboeken dan ook rijkelijk te vinden.
De gemeente beschikt over adresboeken uit 1926, 1927, 1929, 1932, 1935, 1937, 1938, 1941, 1947, 1951/1952, 1954 en 1966. De adresboeken 1937, 1938 en 1941 zijn niet opgenomen in de gepubliceerde inventaris van het archief. Zij hebben dan ook geen toegangsnummer. De kwaliteit van de adresboeken wisselt sterk. Onduidelijk is of er adresboeken ontbreken. Zo is uit particulier bezit nog een adresboek 1940 tevoorschijn gekomen. In ieder geval is bekend, dat er tussen 1954 en 1966 geen adresboek is uitgegeven. De Harener Historische Commissie houdt zich aanbevolen voor adresboeken die nu nog in particulier bezit zijn.
De gegevens over de inwoners in de adresboeken zullen zijn versterkt door het gemeentebestuur. Hoe dat precies gebeurde is niet bekend. Een aantal keren wordt naar de bron verwezen. Zo meldt burgemeester H. Nauta in het adresboek 1937 “de samenstelling van dit adresboek volgens de officieele gegevens waarborgt een hooge mate van betrouwbaarheid”. En in de uitgave 1951/1952 wordt vermeld “samengesteld uit de gegevens van het gemeentelijk bevolkingsregister en een persoonlijke enquette bij de zaken en verenigingen”. In 1965 doet het college zelfs een voordracht aan de gemeenteraad (1965, nr 130; dd 18 oktober 1965) over het adresboek 1966. Deze voordracht wordt in de raadsvergadering van 25 oktober 1965 besproken en door de burgemeester enigszins aangepast. Het komt er uiteindelijk op neer, dat de gemeente om niet alle benodigde bevolkingsgegevens verstrekt en daarnaast nog een subsidie in de kosten van f. 500,-.
Na 1970 kantelen de opvattingen over het beschikbaar stellen van gegevens uit het bevolkingsregister aan derden. Het uitgeven van een adresboek in de oude vorm is nu ondenkbaar. We moeten het nu doen met een gemeentegids met uitsluitend de algemene informatie over de gemeente, andere overheidsinstellingen, maatschappelijke organisaties en verenigingen.
Overigens wel bijzonder, dat er in de jaren na 1970 veel rumoer was over de bescherming van persoonsgegevens, terwijl in november 1941 gewoon een adresgids werd uitgebracht inclusief de vermelding van de Joodse inwoners van de gemeente, die toen al een J in hun persoonsbewijs hadden staan, hun woonplaats niet meer zonder toestemming mochten verlaten en nog geen jaar later uit hun huizen werden gehaald om afgevoerd te worden naar Westerbork (zie hierover ‘Van Kwaad tot onvoorstelbaar erger – Verhalen achter de namen op de gedenksteen in Haren’, HHR nr 15, Haren 2010).
Adresboek 1926
Uitgegeven door de Electr. Handelsdrukkerij J. Drent te Helpman-Groningen. Het adresboek bevat behalve de algemene informatie een ‘Naamlijst’ op alfabetische volgorde van achternaam van de gezinshoofden met vermelding van beroep en adres. Dit adres is conform de toen nog geldende nummering met wijkindelingen A, B, etc. Zie hierover de digitale bronbewerking 3 ‘De systematiek van huisnummering in de periode 1811-2011’ en de digitale bronbewerking 4 ‘Register van huisnummering 1907-2011’. In het adresboek zelf (pag. 42) wordt wel een relatie tussen de huisnummers en straatnamen aangegeven onder de noemer ‘plaatselijke benaming van de onderdeelen der gemeente Haren’. Achter in het adresboek staat een kort overzicht van beroepen, bedrijven, enz.
Adresboek 1927
Wederom uitgegeven door de Electr. Handelsdrukkerij J. Drent te Helpman-Groningen. De opzet van het adresboek is identiek aan het adresboek 1926.
Het adresboek is in PDF bijgevoegd.
Adresboek 1929
De vormgeving is identiek aan het adresboek 1927. Uitgever is nu de Handelsdrukkerij Willem Casparie, Rademarkt 32 te Groningen. In deze uitgave niet alleen een namenlijst van gezinshoofden op alfabetische volgorde met vermelding van beroep en adres, maar ook een ‘lijst van de dorpen, buurtschappen, straten, wegen, enz. in de gemeente Haren, met de namen der inwoners in volgorde der huisnummering’. Daarbij gaat het nog wel steeds om de ‘oude’ huisnummering met de wijkletters.
Het adresboek is in PDF bijgevoegd.
Adresboek 1932
De vormgeving is identiek aan de adresboeken 1927 en 1929. Uitgever is wederom de Handelsdrukkerij Willem Casparie, maar deze is nu gevestigd aan de Coehoornsingel 25 te Groningen. In het grootste deel van het dorp Haren is nu de straatnaamgeving ingevoerd (zie de digitale bronbewerking 3 ‘De systematiek van huisnummering in de periode 1811-2011’). De adressen in het dorp Haren worden daarom nu vermeld in de voor ons herkenbare vorm straatnaam/huisnummer. Ook de vorm van de huisnummering in de andere delen van de gemeente is aangepast (zie de genoemde bronbewerking 3).
Het adresboek is in PDF bijgevoegd.
Adresboek 1935
Vormgeving en uitgever zijn identiek aan de uitgave 1932.
Het adresboek is in PDF bijgevoegd.
Adresboek 1937
Uitgegeven door de ‘Handelsvereeniging Haren’. De uitgave is minder fraai dan de serie 1927 tot en met 1935. De algemene informatie is ten opzichte van de vorige uitgaven letterlijk gedecimeerd van 40 naar 4 pagina’s. De opzet van de alfabetische namenlijst en de namenlijst per adres is gelijk gebleven.
Adresboek 1938
Wederom een uitgave van de ‘Handelsvereeniging Haren’. Het kaft vermeldt een verkoopprijs van 50 cent. Verder is de inhoud gelijk aan de uitgave 1937. In de uitgave een persoonlijke aanbeveling van burgemeester H. Nauta.
Het adresboek is in PDF bijgevoegd.
Adresboek 1940
Wederom een uitgave van de ‘Handelsvereeniging Haren’. Het kaft vermeldt een verkoopprijs van 50 cent. Verder is de inhoud gelijk aan de uitgave 1937. De aanbeveling van de burgemeester is verdwenen.
Het adresboek is in PDF bijgevoegd
Adresboek 1941
De uitgave is weer verzorgd door de ‘Handelsvereeniging Haren’. De prijs is verhoogd naar 60 cent. De druk is verzorgd door H. Knoop – drukkerij ‘La Promenade’.
Het adresboek is in PDF in twee delen bijgevoegd
1941 deel 1
1941 deel 2
Adresboek 1947
Ook een uitgave van de ‘Handelsvereeniging Haren’. Nu zonder vermelding verkoopprijs en gedrukt door drukkerij Climax te Haren. De opzet is identiek aan de uitgaven 1937 tot en met 1941.
Het adresboek is in PDF bijgevoegd.
Adresboek 1951/1952
Uitgegeven door de Fa Luytink en Hoekstra, Violenstraat 37 te Groningen. De vormgeving en de inhoud sluiten aan bij de adresboeken 1927 tm 1935. Er is een voorwoord van burgemeester Mr. F.W. van Ketwich Verschuur. Het beroep is in deze uitgave niet alleen vermeld bij het alfabetisch overzicht van de gezinshoofden, maar ook bij het overzicht op adres. In Glimmen zijn nu ook straatnamen met huisnummers ingevoerd (zie de digitale bronbewerking 3 ‘De systematiek van huisnummering in de periode 1811-2011’).
Het adresboek is in PDF bijgevoegd.
Adresboek 1954
De naam van de uitgever wordt niet vermeld. Gelet op de gelijkenis met de uitgave 1966 is dit waarschijnlijk de drukkerij Climax te Haren. Dit is het enige adresboek waarin een uitvouwbare plattegrond van de gemeente is opgenomen. Voor Tuindorp is nu ook het systeem van straatnamen en huisnummers ingevoerd. Bij het overzicht van de gezinshoofden per adres zijn voor Noordlaren en Onnen de straten aangegeven waaraan de huizen liggen. Er is nog geen sprake van een huisnummering per straat.
Het adresboek is in PDF in twee delen bijgevoegd.
1954 deel 1
1954 deel 2
Adresboek 1966
Uitgegeven door drukkerij Climax te Haren. Vormgeving gelijk aan de uitgave 1954, maar zonder de uitvouwbare plattegrond. Voorwoord van burgemeester Mr. F.W. van Ketwich Verschuur en van de voorzitter van de Handelsvereniging ‘Haren’, de heer D.J. Uiterwijk. Ook voor Noordlaren en Onnen is nu de huisnummering per straat ingevoerd.
Het adresboek is in PDF bijgevoegd