Een prachtige ansichtkaart van de Kerkstraat gemaakt in 1908. In die tijd was het maken van een foto nog een heel gebeuren. Veel bewoners van de straat lieten zich op deze manier graag portretteren. Uit dezelfde periode zijn ook in andere straten in Haren, Noordlaren en Glimmen dergelijke foto’s gemaakt. Wellicht een leuk project voor een fotograaf om nu ruim 100 jaar later nog eens dergelijke foto’s te maken. Een belangrijk verschil zal ongetwijfeld de leeftijd van de geportretteerden zijn. Op de oude foto’s staan veel kinderen en bijna geen bejaarden. Nu is dat stelling precies andersom.
De fotograaf stond bij het maken van de foto ongeveer op de Kromme Elleboog en hij fotografeerde richting de Rijksstraatweg.
Op de achtergrond zien we de toren van dorpskerk. De gereformeerde Gorechtkerk had op dat moment nog geen toren. Op de foto en op een (niet afgebeeld) bijschrift heeft iemand enige namen aangegeven. De forse man met de pet is Jan Nieboer. Zijn vrouw Aaltje Doedens staat helemaal rechts. Jan Nieboer en zijn vrouw woonden in 1908 in de woning Kerkstraat 29. Later had de kapper A. Dolfin hier zijn zaak. De woning is enige decennia geleden afgebroken ten behoeve van de uitbreiding van het parkeerterrein van Albert Heijn. De man in het midden wordt in het bijschrift vermeld als H. van der Woude, smid. Ik denk, dat het Klaas van der Woude is. Deze Klaas had wel een broer Hendrik, maar die was schoenmaker en geen smid. Bovendien was Hendrik in 1908 volgens mij al uit Haren vertrokken. De familie Van der Woude had een smederij in het pand Kerkstraat 30/32. Nu is hier de drukkerij Van Ark gevestigd. Van twee kinderen is een naam op de foto bijgeschreven. Bijna naast Klaas van der Woude staat A. Haverdings. Stellig de in 1894 geboren Abel Haverdings. Hij woonde met zijn vader Jan Haverdings, moeder Tietje Smit en twee zusjes en twee broers op het adres Kerkstraat 22. Het jongetje links vooraan naast Jan Nieboer zou J. Bouwman zijn. Over hem heb ik nog geen zekerheid. Mogelijk is het Jan Bouwman, geboren in 1903 en wonende Rijksstraatweg 160, maar het jongetje op de foto lijkt me wat ouder dan vijf jaar.
De woningen aan de noordzijde in dit gedeelte van de Kerkstraat zijn allemaal gebouwd rond 1880. Het perceel tussen de Kromme Elleboog en de (huidige) Hortuslaan was in 1830 eigendom van de schoenmaker Roelf Jans van Dam. Na zijn overlijden erfden zijn ongehuwde dochters Egberdina en Hester van Dam het perceel. Zij stonden in 1852 een deel van het perceel af aan de Christelijk Afgescheiden gemeente om hier een kerk op te bouwen. Na het overlijden van de beide zusters werd hun broer Hendrik eigenaar van het restant van het perceel. Hij overleed in 1877. Vlak voor zijn overlijden en door zijn weduwe vlak daarna werd het terrein verkaveld en verkocht als bouwterrein voor wat later de dubbele woningen Kerkstraat 22/24, 26/28, 30/32, 34/36 en 38/40 zouden worden. Vier van deze vijf woningen staan er nog. Alleen 38/40 op de hoek met de Kromme Elleboog is afgebroken en vervangen door nieuwbouw.
Een familie die een eeuw lang in deze woningen heeft gewoond is de familie Van der Woude. Siert van der Woude kreeg in 1879 van het gemeentebestuur toestemming om op het perceel Kerkstraat 30/32 een smederij op te richten. Samen met zijn vrouw Anke Raven betrok hij de bij de smederij nieuw gebouwde woning. Siert en Anke kregen acht kinderen. Daarvan waren er vijf, waaronder de boven al genoemde Klaas (1880) en Hendrik (1883), nog in leven toen hun moeder Anke in 1889 op 43-jarige leeftijd overleed. Siert hertrouwde in 1892 met Aaltje van Houten en uit dat huwelijk werd in 1895 zoon Johannes geboren. Klaas volgde zijn vader op in de smederij en later voegde zijn jongere halfbroer Johannes zich daarbij. Zo ontstond de vennootschap K. en J. van der Woude. Toen Klaas zich rond 1940 uit de smederij terugtrok, zette Johannes het bedrijf voort met zijn zoon Siert jr. Zijn laatste levensjaren woonde Johannes van der Woude naast zijn oude pand op Kerkstraat 28.
Overigens was Siert van der Woude niet de eerste die hier aan de Kerkstraat een woning bouwde. De timmerman Harm Jurjens Mejeur was hem net een jaar voor met de bouw van de woning Kerkstraat 38/40. Meestal beperkte de rol van de vrouw zich in deze jaren tot die van huisvrouw of – als het financieel niet anders kan – tot die van arbeidster. Voor Gepke Leeuwerke, de vrouw van Harm Jurjens Mejeur, was dat anders. Zij is wellicht zelfs de aanleiding geweest voor de verhuizing van het echtpaar naar Haren, want op 13 juli 1875 schrijft het gemeentebestuur van Haren aan vrouw Mejeur-Leeuwerke te Terwispel het volgende: “wij geven ons bij deze de eer te berigten, dat u in de raadsvergadering op gisteren is benoemd tot vroedvrouw der gemeente Haren op eene jaarwedde van f.150,- in te gaan met den dag uwer vestiging alhier, voor vergoeding wegens te verleenen verloskundige diensten aan onvermogende personen in onze gemeente”. Gepke kwam dus als gediplomeerde vroedvrouw naar Haren. In die tijd was het nog de gewoonte, dat de onvermogenden geneeskundige zorg kregen vanwege de gemeente. Het gemeentebestuur sloot daartoe jaarlijks een contract af met een geneesheer (ook voor de medicijnen) en met een vroedvrouw. Harm Jurjens Mejeur overleed al in 1894. Gepke woonde tot enige jaren voor haar overlijden in 1925 in Haren op Kerkstraat 38 en zal heel wat Harense kinderen ter wereld hebben geholpen. Zelf kreeg ze vijf kinderen. Vier daarvan heeft ze zelf ten grave moeten dragen. Kerkstraat 38 was maar een klein huisje zonder tuin. Het andere deel van hert pand – Kerkstraat 40 – was veel groter. Hier woonde vanaf in ieder geval 1918 tot zijn overlijden in 1965 de schoenmaker Jan Karel Eisses. Ik neem aan, dat Eisses voor zijn overlijden op 88-jarige leeftijd al een groot aantal jaren met zijn schoenmakerij gestopt was. Het stokje van die professie werd vanaf 1953 in de straat voortgezet door Roelof van Steenwijk op nummer 34.
De columns ‘Harener Historie’ worden geschreven door Eppo van Koldam. Iedere twee weken verschijnt een nieuwe column. De eerste 78 columns zijn verschenen in het Harener Weekblad. De serie is per 1 april 2020 voortgezet op www.oldgo.nl. Dit is digitale column nr. 58.