Nieuwe buren

Nieuwe buren

Soms ontkom je er niet aan om eenzelfde foto nogmaals te gebruiken. De bovenstaande foto gebruikte ik al twee keer eerder, namelijk in mijn columns 'Ruzie' en ‘De Kroon aan de Rijksstraatweg’, indertijd gepubliceerd in het Harener Weekblad en nog terug te lezen op www.oldgo.nl (gebruik de handige zoekfunctie in het menu). Mooie foto’s van de dorpskom van Haren van rond 1900 zijn nu eenmaal op de vingers van een hand te tellen. Hoewel de foto van latere datum is, wil ik hem deze keer gebruiken voor een verhaal dat zo’n 20 jaar eerder speelt.

De bewoners van de panden op de foto in 1880 zijn v.l.n.r.: caféhouder Marten van der Veen, schoenmaker Jan Kijl, bakker Hindrik van Dam (het pand De Kroon, bestaande uit het pandje met de baanderdeur en het hoge pand er naast), smid Hindrik Smit, arts Constant Pieter Willem Hubenet en emeritus predikant Jacobus Speckman. Geheel rechts op de foto zien we het in 1886 gebouwde gemeentehuis op de hoek van de Meerweg. In 1880 stonden hier nog twee woningen bewoond door respectievelijk veldwachter Uge Bos en de arbeider Hindrik Viening. In de dode hoek van het vooruitspringende pand De Kroon missen we dan nog een pand bewoond door de verver Johannes van Oosten en de arbeider Albert van Dijken met zijn moeder Geertien van der Veen. Nu is de Etos in dit pand gevestigd.

Waar het deze keer in het bijzonder om gaat is het kleine pandje, dat rechts van De Kroon gedeeltelijk zichtbaar is. Marten Tulp vestigt hier in 1827 een smederij. Dit bedrijf wordt na zijn overlijden in 1850 voortgezet door zijn tweede vrouw Bouchien Kramer, die in 1852 hertrouwt met Gerrit Zweers. Als Gerrit Zweers ca 1875 ziekelijk wordt, komt Siert van der Woude met zijn vrouw bij Bouchien en Gerrit inwonen. Hun oudste kinderen worden hier geboren. Gerrit Zweers overlijdt in 1878. Siert van der Woude kiest er in 1879 voor een eigen zaak te beginnen aan de Kerkstraat (zie mijn column ‘Kerkstraat 1908’). Bouchien Kramer verkoopt het pand daarop aan Hindrik Smit. Ik noemde hem boven al als bewoner van het pand in 1880. Lang houdt Smit het hier echter niet vol. Hij vertrekt in het voorjaar van 1881 naar Hoogezand en verkoopt het pand aan de Rijksstraatweg aan Hindrik van den Berg.

Dat betekent voor de naastgelegen bewoners, dat ze nieuwe (over)buren krijgen. En dat hebben ze geweten. Hindrik van den Berg is in Haren geboren op 8 januari 1827 in het pand geheel links op de foto. Hij trouwt in 1853 met de te Onnen geboren Hillechien van der Es. Hindrik is lange tijd arbeider en woont op een groot aantal verschillende adressen in Haren en Onnen. Voor zijn komst naar het pand aan de Rijksstraatweg is hij enige tijd havenmeester van het haventje aan de Westerse Drift en woont hij met zijn gezin in de bij het haventje staande dienstwoning. Dat gezin bestaat in 1880 behalve uit zijn vrouw uit acht kinderen, waarvan de zonen Jakob, Pieter en Klaas een ‘bijzondere’ vermelding verdienen. Over Pieter schrijft burgemeester Jorissen op 18 juni 1878 aan de officier van justitie te Groningen: “ik kan berigten, dat P. van den Berg staat bekend als een onbedachtzaam jongmensch, die gaarne veelvuldig sterke drank gebruikt en daartoe geene gelegenheid overslaat. Hij is zeer lastig in gezelschap, wanneer hij wat ruim drank gebruikt heeft en dan onverschillig ruw en niets ontziend om ruzie te maken. In gewone omstandigheden is hij overigens een goed arbeider en geen slecht of boosaardig mensch te noemen”. Die laatste toevoeging is typerend voor Jorissen. Hij zal zelden iemand tot de grond toe afbranden. Overigens zijn Jakob en Klaas niet veel anders dan hun broer Pieter.

Aan de Rijksstraatweg gaat het al snel helemaal mis met de familie Van den Berg. De omwonenden worden er gek van. Een aantal van hen, waaronder Hindrik van Dam en Albert van Dijken durven daar openlijk over te klagen. Zij schrijven in september 1881 aan het gemeentebestuur: “dat er zeer zelden een dag voorbij gaat, dat in dat huisgezin tusschen ouders en kinderen en kinderen onderling geen oneenigheid en vechtpartijen plaats hebben. Niet alleen bij dag, maar veelal bij nacht, als wanneer de zoons dronken te huis komen, moet de vader veelal het huis ontvlugten, om zich aan de mishandelingen van zijne zoons te onttrekken. Waardoor alsdan soms groote ruzie en rumoer ontstaat, waardoor wij vaak ter middernacht in onzer nachtrust worden gestoord. Hetwelk niet altijd door de politie kan worden opgemerkt en verhinderd worden. Dinsdag den 6 september jl. ging het er weer erg op los, daar toen hun neef, zekeren Berend van der Es van Onnen zich bij hen had aangesloten, en toen tezamen weer zulk een rumoer bij de straat maakten, dat enkelen van het bed zijn gekomen en alzoo de geheele buurt te zamen liep. De veldwachter Bos, hierbij tegenwoordig, heeft herhaalde keren beproefd hen tot rust te brengen, doch in plaats hiervan, moest hij in zijne positie erge beleedigingen van hen verduren”. Veldwachter Bos heeft de brief ook nog ter tekening aangeboden aan de buren Speckman en Hubenet. Deze verklaarden geheel met de brief in te stemmen, “doch bezwaar maakten hetzelve te onderteekenen, om reden zij bevreesd waren voor de gevolgen hiervan, daar zij (de Van den Bergs) dit later zouden wreken, zoodat laatst genoemde heer mij verklaarde reeds den agent van de brandwaarborgmaatschappij er over gesproken te hebben om verhooging van zijne verzekerde goederen, alleen uit vrees voor de handelingen van zijne buurlui, de Van den Bergs”.

Hindrik van den Berg overlijdt in 1883. Wellicht heeft dat wat rust gebracht in het gezin. Geleidelijk vliegen ook wat kinderen uit. Zo niet de zonen Jakob en Pieter. Zij blijven bij hun moeder wonen. De kost verdienen kunnen ze echter niet of nauwelijks. In de notulen van de vergadering van Burgemeester en Wethouders van 28 januari 1901 lezen we: “Omtrent het verleenen van onderstand aan vrouw Van den Berg en haar beide zoons wordt besloten in overleg te treden met de diaconie of die zoo nodig bij vertrek van vrouw Van den Berg de beide zoons in het werkhuis wil opnemen”. Overigens komt het niet tot een opname in het werkhuis. Jakob overlijdt in 1903 en zijn moeder in 1907. Het pand wordt dan verkocht aan Siert van der Woude, die breekt het oude pand af en bouwt daarvoor in de plaats een woonhuis. In 1915 keert Siert van de Woude weer terug naar de Kerkstraat en wordt Reinder Homan de nieuwe eigenaar. Hij verbouwt de woning tot winkel en plaatst daar in 1925 een verdieping bovenop. Zo ontstaat het pand, zoals we dat nu nog kennen.

Klaas van den Berg komt nog voor in de collegenotulen van 19 februari 1906: “Afwijzend wordt beschikt op het verzoek van Klaas van den Berg om melk en eieren vanwege de gemeente te mogen ontvangen voor zijn kind, en wel op grond van de slechte levenswijze van de ouders van het kind”, en Pieter in de notulen van de besloten raadsvergadering van 24 maart 1909. Raadslid Wisselink stelt dan voor, dat “Pieter van den Berg, die thans geheel door de gemeente wordt ondersteund, hiervoor wordt belast met schoonhouden van verschillende straten”. De voorzitter antwoordt hem, dat deze mededeeling in ernstige overweging zal worden genomen. Pieter overlijdt in 1923 in Haren, de rest van de familie woont dan inmiddels in Groningen.

De columns ‘Harener Historie’ worden geschreven door Eppo van Koldam. Iedere twee weken verschijnt een nieuwe column. De eerste 78 columns zijn verschenen in het Harener Weekblad. De serie is per 1 april 2020 voortgezet op www.oldgo.nl. Dit is digitale column nr. 64.

Old Go

De Harense Historische Vereniging Old Go is opgericht in januari 2010 en houdt zich bezig met de geschiedenis van de voormalige gemeente Haren. De gemeente bestond uit de dorpen Haren, Glimmen, Onnen en Noordlaren en de buurtschappen Essen, Dilgt en Hemmen. Op 1 januari 2019 is de gemeente Haren in het kader van de gemeentelijke herindeling samengegaan met de gemeenten Groningen en Ten Boer. 

Gevarieerd aanbod

Lezingen en excursies

Organisatie Open Monumentendag 

Uitgave van Harens Old Goud, 2x per jaar, een tijdschrift met een breed aanbod van artikelen en oude foto's

Publicaties in Haren de Krant

Presentatie en promotie op evenementen.

Info-centrum

Kom eens langs in het Info-centrum van Old Go! Elke eerste donderdag van de maand kunt u van 14.00 tot 16.00 uur bij ons terecht voor inzage in ons archief. We hebben een luisterend oor voor uw (oude) verhalen met of zonder foto’s. Voor vragen en informatie kunt u mailen naar info@oldgo.nl. Het adres is: Oude Brinkweg 12A, Haren; de trap op naar boven.   

Contact

Wilt u lid worden?  Zie ons aanmeldingsformulier. 

Heeft u een algemene vraag of opmerking:  info@oldgo.nl

Wilt u een artikel of foto's aanbieden voor Harens Old Goud: redactie@oldgo.nl