In het bezoekerscentrum van klooster Yesse is een min of meer verdwaalde kanonskogel te zien, die kenners toeschrijven aan ‘Bommen Berend’. Regelmatig reageren mensen met herkenning: “oh ja, natuurlijk, 1672, Yesse tussen Haren en Stad, logisch.” Leuk, maar niet waar, al was het maar omdat er in 1672 al lang geen klooster meer was. En detail: de kogel is niet op het kloosterterrein gevonden.
Nu we dit jaar GO350 vieren, brengt dit me op een ander jaartal precies 100 jaar daarvoor: 1572, het jaar waarin de grondslagen voor de Staat der Nederlanden werden gelegd .Hiermee werd de seculiere macht vergroot ten koste van de religieuze macht. De strijd tussen katholiek en Hervormd (‘gereformeerd’) was al langer gaande en hield ook toen niet op.
In 1568 begon De Opstand, het begin van wat uiteindelijk de Tachtigjarige oorlog zou worden.
Graaf Lodewijk van Nassau, broer van Willem van Oranje-Nassau moest een einde maken aan het schrikbewind van de Spaanse Alva.
In dat jaar tekent Pierre Lepoivre een (omstreden) kaart, een militaire schetskaart die laat zien dat er rond Essen, weergegeven als klooster, een heus bastion zou zijn. Of dit ooit echt gebouwd is, is onzeker. Wie zich er wilde verschansen is evenmin bekend. Misschien wel Lodewijk, die de poort van Groningen uiteraard gesloten vond en die het ook nooit gelukt is de stad in te nemen?
Maar ook tegenstander Alva had voornemens, namelijk om de belangrijkste steden in de Nederlanden van citadellen te voorzien. Hij beschouwde Stad en Lande als een in de oorlog veroverd gewest en trad ook op die manier op. De magistraat van Groningen had de aanleg van de dwangburcht van Alva vlak buiten de Herepoort, maar te slikken.
Kort gezegd: vóor 1672 had Nederland al een 80-jarige oorlog achter de rug, amper 25 jaar later stond in Groningen Bisschop Bommen Berend voor de poort.
En liet een kogel achter voor Yesse…
Annemiek Bos voor de Harense Historische Vereniging Old Go
Dit artikel is geplaatst in Haren de Krant november 2022.