Hinderk Hoving is gedoopt op 30 juli 1758 te Noordlaren. Hij is - eveneens te Noordlaren - op 9 mei 1891 getrouwd met Hillegien Harms. Uit dit huwelijk worden acht kinderen geboren. Maar wanneer is Hinderk nu overleden? Zijn overlijden blijkt niet te vinden in bekende zoekprogramma’s als www.allegroningers.nl en www.alledrenten.nl. Zou hij dan overleden zijn voor de invoering van de burgerlijke stand? Qua leeftijd kan dat. Zijn jongste zoon is geboren in 1810. Een overlijden in 1810 of 1811 is dan mogelijk. Uit andere gegevens blijkt echter, dat we deze optie moeten schrappen. Zo is Hinderk Hoving in levenden lijve aanwezig bij het huwelijk van zijn zoon Harm Hoving met Hilligien Kramer op 14 mei 1820 te Haren.
Gelukkig brengen wat stukken in het archief van de gemeente Haren wat licht in de duisternis. De eerste interessante vermelding is een afschrift van een brief dd 1 april 1841 van de burgemeester aan de officier van justitie te Groningen. “Ik heb de eer bij deze toe te zenden het inliggend proces verbaal door mij heden nademiddag opgemaakt van het verzuim van aangifte van overlijden van Hindrik Hoving, boerenarbeider van beroep, gewoond hebbende te Noordlaren, en van het begraven van diens lijk bevorens dat de aangifte van overlijden had plaats gehad. Daar het mij is voorgekomen, dat ik de inschrijving in het register van overlijden niet mogt bewerkstelligen, nadat de overledene reeds is begraven, zonder daartoe eene regterlijke autorisatie te hebben ontvangen, zoo heb ik de eer uw gevoelen in deze te verzoeken, en ingeval zulks nodig is de autorisatie tot de inschrijving te mogen ontvangen.”
Maar zo eenvoudig als de burgemeester de zaak denkt op te lossen, gaat dat niet. Althans niet in de ogen van de officier van justitie. In de map ingekomen stukken vinden we zijn brief van 3 april 1841. Hij verzoekt de burgemeester “nader te willen inquireren op het punt wie de persoon geweest is, die het lijk van Hendrik Homan heeft doen ter aarde bestellen.” Voorts complimenteert hij de burgemeester met zijn optreden: “U heeft zeer wel gedaan door in de gegeven omstandigheden niet over te gaan tot het opmaken der overlijdensakte, wat de tot het dresseren derzelve behoorlijke authorisate betreft, gelieve u de belanghebbenden aan mij te verwijzen, opdat ik hen dienaangaande de noodige inlichtingen kan geven.”
Op 8 april 1841 heeft de burgemeester zijn huiswerk gedaan en kan hij reageren naar de officier van justitie. “Ik heb de eer u toe te zenden drie summiere verhooren op heden door mij gehouden, over de personen welke ik vermeen betrokken te zijn in de zaak van het begraven van Hindrik Hoving en wel in de eerste plaats over Harm Hoving, zoon van de overledene, over Lucas Homan, als boekhoudend diacon en over Berend Marring, schoolmeester te Noordlaren, welke ik vermeende, dat met de registers van begravenissen was belast. Uit de ontvangen antwoorden van deze drie personen is het mij voorgekomen, dat er geen moedwillig verzuim heeft plaats gehad en dat de bijzondere omstandigheden dat de overledene kinderen heeft buiten de kom van de gemeente wonende, die als zeer oppassende menschen algemeen geacht zijn, aanleiding heeft gegeven, dat er een wederkerig vertrouwen van de bloedverwanten op de boekhoudende diacon en van deze op de bloedverwanten bestond, zoodat beide de aangifte aan elkander overlatende de naburen intusschen volgen costuum locaal met de begravenis zijn voortgegaan en het gevolglijk moeijelijk is en in alle gevallen bezwarend zal zijn eene eigenlijke overtreden van de wet te designeren”.
De officier van justitie neemt geen genoegen met het antwoord van de burgemeester. Hij wil bloed zien en denkt zijn doel te bereiken door twee verantwoordelijken er uit te pikken. “Daar het met opzigt tot de begravenis van Hinderk Hoving plaats gehad hebbende verzuim, hoe verschonend de omstandigheden ook zijn mogen, niet onvervolgd kan blijven, zoo zie ik mij verpligt u te verzoeken, gelijk ik de eer heb te doen bij deze, om mij, na deswege onderzoek te hebben gedaan, te willen melden, wie den last heeft gegeven tot het graven van het graf in hetwelk Hinderk Hoving op den 31 maart jl. is ter aarde besteld, gelijk mede wie ter gelegenheid der begrafenis bevel heeft gegeven tot het opnemen van het lijk en de overbrenging van hetzelve naar de begraafplaats, welk laatste punt mijns inziens zal kunnen worden uitvondig gemaakt door de ondervraging der dragers en andere bij de ter aardebestelling aanwezig geweest zijnde personen”.
De burgemeester laat zich echter niet vermurwen. De officier is gewend hoe het in de stad bij een begrafenis werkt, maar in een dorp als Noordlaren gaat dat heel anders. “Het is mij niet mogelijk geweest bepaaldelijk uitvondig te maken wie de last tot het begraven van het graf in hetwelk Hendrik Hoving op den 31 maart jl. is ter aarde besteld heeft gegeven, evenmin wie ter gelegenheid der begravenis bevel tot het opnemen van het lijk en de overbrenging van hetzelve naar de begraafplaats gaf. De verklaringen komen algemeen hierop neer, dat alles bij deze begravenis volgens plaatselijk oeroud gebruik als nabuurdienst is behandeld, waarbij elk nabuur zijne verpligting hetzij tot het afleggen van het lijk, hetzij het aanzeggen van het overlijden, het graven van het graf, het luiden van de klokken, etc. , kennende, zulks vanzelve, na dat hun de dood bekend was gemaakt, bewerkstelligen, zonder dat daarbij iemand is die, zooals in steden of groote gemeenten de algemeene directie voert, dat op dezelfde wijze ook de familie en naburen zich op de dag van de begravenis hadden verenigd in het sterfhuis en het lijk, toen de klok het gewone uur van begraving sloeg, was opgenomen en naar de begraafplaats gebragt”.
Met de bovengenoemde brief – op 11 mei 1841 – eindigt de ‘zaak Hinderk Hoving’. De officier heeft geen dader. We hoeven dus niet verder te zoeken in de archieven van de rechtbank. En er is ook niemand, die zich alsnog heeft ingespannen voor het opmaken van een overlijdensakte. Zo rust Hinderk Hoving, die wettelijk gezien nog in leven is, al jaren in ruste naast de kerk te Noordlaren. En dus niet op de begraafplaats op de Noordlaarder es, waarvan de bovenstaande foto is. Want die begraafplaats dateert – het hek laat daarover geen twijfel bestaan – van 1871 en toen was Hinderk Hoving al 30 jaar dood. Waarom dan toch een foto van dat hek? Om u er op te attenderen dat dit hek op zondagmiddag 10 september a.s. voor u open gaat. In het kader van de Open Monumentendag verzorgt grafdelver Martinus Tuik dan een rondleiding over de begraafplaats. En dat is slecht één van de vele activiteiten in Noordlaren op 9 en 10 september 2023. Zie voor het volledige programma www.oldgo.nl.
De columns ‘Harener Historie’ worden geschreven door Eppo van Koldam. Iedere twee weken verschijnt een nieuwe column. De eerste 78 columns zijn verschenen in het Harener Weekblad. De serie is per 1 april 2020 voortgezet op www.oldgo.nl. Dit is digitale column nr. 84.