Elizabeth Harsman wordt op 22 april 1767 gedoopt in de Martinikerk te Groningen. Zij is kort daarvoor geboren in Helpman als dochter van de kastelein Egbert Harsman en zijn vrouw Etta Bolmeijer. In Helpman is geen kerk: de bewoners van dit gehucht kerken in de Martinikerk en de Akerk in Groningen. Het is dus logisch dat Elisabeth in Groningen gedoopt wordt.
Vader Egbert heeft een herberg aan de straatweg in Helpman (op de locatie waar tot voor kort Blokker gevestigd was). Als Elisabeth drie jaar is, overlijdt haar moeder. Vader Egbert hertrouwt vijf jaar later met de in Garmerwolde geboren Meene Ottens. Zelf trouwt Elisabeth in 1791 met Jan Wilkens. De eerste jaren van hun huwelijk zullen Elisabeth en Jan in Helpman of Groningen hebben gewoond, want hun zoon Tijke wordt op 18 januari 1797 in Groningen gedoopt. Nog in datzelfde jaar zetten ze echter een grote stap. Ze kopen op 31 mei 1797 een behuizing met tuin aan de oostzijde van de straatweg in Haren. In de verkoopakte wordt de ligging van de behuizing aangegeven door het noemen van de zwetten (= de naastgelegen percelen). Ten zuiden is dat het kerkhof (toen nog rond de kerk) en ten oosten de straatweg. Aan de noordzijde grenst het perceel aan de eigendom van de weduwe van de bakker Jan Jan Carsens. Deze omschrijving maakt duidelijk dat het gaat om het hoekperceel van de Brinkhorst en de Rijksstraatweg (tot voor enige jaren de locatie van de ABN-AMRO bank). De koopprijs bedraagt f 2.000,-. Elisabeth en Jan kunnen echter niet meer betalen dan f 600,-. De rest van het geld moet worden geleend. Dat gebeurde in die tijd altijd bij een particulier. In dit geval is de ingenieur der genie Rudolph Rummerink wonende aan de Kromme Elleboog in Haren bereid als geldschieter op te treden.
Elisabeth en Jan vestigen in hun pand een herberg. Die herberg krijgt een uithangbord waar een getijgerd paard op staat en staat daarom al snel bekend als ‘Het Getijgerde Paard’. Wat is een getijgerd paard? Het is in ieder geval geen paard dat zich in tijgersluipgang door de weilanden beweegt. Enige studie heeft me geleerd dat het hier een paard betreft, dat is getekend met stippen of strepen, zoals een tijger. Er is zelfs een apart ras, de knabstrupper, dat speciaal wordt gefokt met deze kenmerken. Het bekendste paard van dit ras is Witje, het paard van Pippi Langkous. Overigens heb ik ontdekt, dat het getijgerde paard als naamgever van een herberg rond 1800 behoorlijk in de mode was. Aan het Boterdiep in Groningen was nog een herberg met die naam.
Helaas is Elisabeth geen gouden toekomst met haar Jan en zoontje Tijke in Haren beschoren. Op 6 mei 1800 plaatst Elisabeth het volgende bericht in de Groninger Courant: “Het behaagde den Allesbestierder in wiens hand ons leven en adem is, mijn tedergeliefde man Jan Wilkens in den ouderdom van 36 jaar en 6 maanden, na een genoegelijke echtverbintenis van 8 jaren en 11 maanden, uit mijne liefde armen op het alleronverwagste hedenmorgen tusschen 7 en 8 uur door den dood van mij weg te nemen, en zo het tijdelijke met het eeuwige te doen verwisselen, hebbe het van mijn pligt geagt, dit treurval door deze thans gebruikelijken weg aan vrienden en bekenden ter kennis te brengen, verzoeke van brieven en rouwbeklag verschoond te blijven.” Jan Wilkens wordt op het kerkhof pal naast zijn huis begraven.
Het zal Elisabeth vervolgens niet meegevallen zijn om de exploitatie van de herberg voort te zetten. Wellicht dwingt haar dat tot een wat snelle keus voor een nieuwe echtgenoot. Die denkt ze begin 1801 gevonden te hebben in de persoon van Goozen Freebes, geboren in 1753 te Garmerwolde. Zij trouwen op 3 mei 1801 in de op een paar stappen van hun voordeur gelegen kerk in Haren. En dat niet tijdens een gewone dienst, zoals men in die tijd meestal deed, omdat het dan gratis was, maar in een aparte dienst. Dat kostte maar liefst negen gulden en negen stuivers. Helaas, alles lijkt erop te wijzen, dat het huwelijk met Goozen een dramatische vergissing was. Op 18 december 1801 moet Elisabeth namelijk geld lenen van de koopman Jacobus Meinderts te Groningen. Zij wordt dan in de akte omschreven als de gesepareerde ehevrouw van Goozen Freebes. Gescheiden dus, maar ook zwanger, want op 7 juli 1802 wordt dochter Elsje geboren. Niet meer in Haren, maar aan de Schoolholm in de stad Groningen. Kort daarvoor heeft Elisabeth dan in Haren het verdriet moeten incasseren van het overlijden van haar zoontje Tijke. Hij wordt 19 maart 1802 te Haren begraven.
Elisabeth heeft het in Haren niet kunnen redden. De herberg Het Getijgerde Paard wordt op 22 december 1801 door haar schuldeisers te koop aangeboden verkocht. De omschrijving is dan: “een florissante herberg, grote schuure met paarde en beeste stallen, alwaar de tappers nering met goed succes wordt geëxerceerd, staande te Haren aan het kerkhof daar 't Getijgerde Paard uithangt, wordende in eigendom gepossideerd door Betje Harsmans.” Succesvol is die verkoop trouwens niet, want in juli 1802 blijkt een tweede verkoping nodig. Er volgt een faillissement. Op 31 oktober 1803 wordt in dat faillissement de uitdelingslijst vastgesteld. Onder de schuldeisers zijn een groot aantal leveranciers: Lambertus Bulthuis voor geleverd bier f 93, -, J.D. Cremer voor geleverde brandwijn f 12,-, B. Bonsema voor geleverd stout f 59,-, Brent Fix te Midlaren voor geleverde jenever, koffie en tabak f 75,-, Theodori voor geleverde jenever f 128,- en Ch. Themmen voor geleverde jenever f 16,-.
Koper van de herberg in 1802 is Christoffer van Boekeren, de exploitant van de grote herberg De Jagtwagen aan de noordzijde van het dorp. De bedoeling van die aankoop wordt duidelijk als Van Boekeren de behuizing in 1805 weer verkoopt aan Warnerus Harms Ansing en zijn vrouw Reimina Roelfs Niebuir. Die verkoop geschiedt onder de conditie “dat in de behuizinge door de kopers of hun opvolgers geen tapper of herbergier mag gedaan worden.” Van Boekeren heeft door de transactie dus een concurrent weten uit te schakelen. Tenminste tot 1866, want dan vestigt Otto Hoenderken op deze plaats weer een herberg: een etablissement dat later vooral bekend wordt onder de naam Hotel-Café Suurd en dat op 16 november 1956 is afgebrand.
Na haar vertrek uit Haren trouwt Elisabeth Harsman in 1810 te Groningen met Jan Sikkes. We vernemen nog een keer van haar door een uitspraak van de rechtbank te Groningen op 10 december 1821. Elisabeth Harsman, oud 60 jaren, woonachtig te Groningen buiten het Kleine Poortje (= het gebied vallend onder Helpman ten oosten van het Winschoterdiep) staat dan terecht terzake, dat zij in de maand september 1821 heimelijk het kind heeft begraven, waarvan Betje Knol die maand, ten huize van de boekverkoper Bolt aan de Grote Markt is verlost, zonder dat zij daartoe enige autorisatie heeft bekomen van de daartoe bevoegde ambtenaar. De officier vordert twee maanden gevangenzetting, f 20,- boete en veroordeling in de kosten van de procedure. De rechtbank overweegt dat niet is gebleken dat door de beklaagde een kind is begraven, hetwelk bij de geboorte heeft geleefd, zelfs niet dat het een voldragen vrucht is geweest. Vervolgens verklaart de rechtbank Elisabeth Harsman niet schuldig aan wat haar ten laste is gelegd.
Op 17 november 1826 overlijdt Elisabeth Harsman te Groningen. Haar derde echtgenoot is Jan Sikkes is dan volledig uit beeld verdwenen. Elisabeth wordt vermeld als weduwe van de in 1809 overleden Goozen Frebes.
De columns ‘Harener Historie’ worden geschreven door Eppo van Koldam. Iedere twee weken verschijnt een nieuwe column. Dit is digitale column nr. 100.