In de vorige aflevering beloofde ik u een mooi kaartje van de plannen voor de invulling van het gebied tussen de Wilhelminalaan (links), de Westerse Drift (onder), de Ruitersteeg (rechts) en de Rijksstraatweg (boven). Dat kaartje ziet u hierboven, zoals op het kaartje vermeld ging het om een partiële wijziging van het geldende uitbreidingsplan. Dit was het zogenaamde ‘plan Nieuwenhuis’ uit 1935, dat pas werd vastgesteld in 1940. Het kaartje is van 1950.

Theda Mansholtschool
De wijziging van het oude plan is in 1950 nodig, omdat de landbouwhuishoudschool (Theda Mansholtschool) naar Haren komt. Het terrein voor de school is roze met arcering aangegeven aan de rechterzijde achter de bebouwing aan de Ruitersteeg. Na de Theda Mansholtschool maakt het Zernikecollege vele jaren gebruik van deze locatie. Nu staat hier de nieuw gebouwde St. Nicolaasschool. Mijn artikelenserie onder de noemer De Talenkamp betreft de percelen aan de linkerzijde, die ik onder op de kaart nog eens aangegeven heb met de cijfers 1, 2 en 3.

Uitbreidingsplan 1956
De definitieve invulling van het Rooms Katholiek kerkelijk centrum in het roze gebied links op de kaart vindt niet plaats op basis van het plan van 1950, maar op basis van een in 1956 nieuw vastgesteld plan. Dit nieuwe plan is wat eenvoudiger van opzet. Geen extra fratsen meer met een plantsoen in het midden en een vijver, maar gewoon rechte straten zonder verdere toeters en bellen. Overigens is ook het plan van 1956 slechts deels uitgevoerd als gevolg van het feit, dat behalve het terrein van de Theda Mansholtschool alleen de percelen 1 tm 4 beschikbaar komen voor een nieuwe invulling. De percelen van Uiterwijk (met de vijver en het weggetje naar de Rijksstraatweg) en Jansen blijven nog lange tijd particulier eigendom.

De macht van de overburen
De eerste aflevering over De Talenkamp heb ik afgesloten met de vraag hoe het nu mogelijk was, dat Grietje Hemmes in 1909 ten zuiden van Huize De Talenkamp vijf bouwterreinen verkocht en dat dit slechts resulteerde in de bouw van één woning. Het antwoord op die vraag is, dat de overburen aan de andere zijde van de Rijksstraatweg geen zin hebben in overburen. Gerhard Adrianus Wisselink, die op Rijksstraatweg 238 in Huize Tubantia woont, koopt het perceel tegenover zijn huis ter grootte van twee bouwterreinen (als A aangegeven op de kaart). Hij verpacht dit na aankoop aan kweker C. Dijkhuizen van de kwekerij de Rozenknop aan de Kerkstraat (nu locatie Albert Heijn). Bij de reeds in mijn eerdere afleveringen genoemde grote veiling in 1939 koopt de gemeente Haren ook dit perceel, maar dat brengt geen verandering in het gebruik. Rond 1950 neemt Jan van Es de kwekerij over van Dijkhuizen. Vanaf dat jaar komt ook de naam Tubantia voor de kwekerij in beeld. De kwekerij groeit vervolgens uit tot een tuincentrum.

Huize De Kempenaer
De andere overbuurman woont er in 1909 nog niet eens. Pas in 1913 krijgt Julius Burmania van Andringa de Kempenaer de bouwvergunning voor zijn huis De Kempenaer, dat later ook wel bekend staat als Huize De Hondsrug (Rijksstraatweg 240). Een huis van de buitencategorie. Maar reeds vele jaren eerder verzekert hij zich dus al van een vrije uitkijk. Hij koopt perceel C ter grootte van twee bouwterreinen en ook nog de zuidelijke helft van de Siegerskamp van de familie Koops (perceel 4 op de kaart; nu Margrietlaan). Ook het bouwperceel C wordt in gebruik genomen als kwekerij door C. Dijkhuizen en later door J. van Es. In 1964 wordt een klein strookje aan de gemeente verkocht voor de aanleg van het voetpad tussen de Rijksstraatweg en de Beatrixlaan. Begin jaren 70 van de vorige eeuw verkopen de erfgenamen Van Andringa de Kempenaer het terrein en wordt er ca 1976 een grote villa (Rijksstraatweg 233A) op gebouwd.

Rijksstraatweg 233
Rest nog het verhaal over die ene woning, die er wel is gekomen: Rijksstraatweg 233. Als we de perceelsnamen goed aanhouden staat deze woning niet op het perceel De Talenkamp, maar op de noordelijke helft van de Siegerskamp (perceel 3). Het bouwperceel heb ik aangegeven met een B. Pieter Ellens, een landbouwer uit Maarhuizen, koopt dit perceel in 1909 van Grietje Hemmes en bouwt er de woning op, die nu bij makelaardij Alfred Bakker in gebruik is. Als Pieter Ellens in 1926 overlijdt, erven zijn tuinman en zijn vrouw de woning. Kort daarop wordt de woning verkocht aan Berend Werkman, directeur van de bekende hoefijzerfabriek in Helpman. In 1940 biedt Werkman het pand te koop aan en dan koopt de gemeente het. “Samen met het naastgelegen perceel, dat reeds in ons bezit is (perceel A) een mooie locatie voor een nieuw gemeentehuis” licht de burgemeester de raad voor. Maar eerst wordt het oorlog en in die oorlog wordt het pand gevorderd ten behoeve van de vestiging van een kantoor voor de marechaussee. Na de oorlog blijft het pand nog een aantal jaren in gebruik bij de rijkspolitie. Intussen heeft het gemeentebestuur voor het nieuwe gemeentehuis de locatie Raadhuisplein in het vizier. Het pand Rijksstraatweg 233 wordt in 1952 verkocht aan notaris Reijntjes.

De columns ‘Harener Historie’ worden geschreven door Eppo van Koldam. De eerste 78 columns zijn verschenen in het Harener Weekblad. De serie is per 1 april 2020 voortgezet op www.oldgo.nl. Deze column is eerder gepubliceerd in het Harener Weekblad op 26 juni 2019.

In de beide vorige afleveringen over de Talenkamp heb ik het vooral gehad over de ontwikkelingen langs de Rijksstraatweg en een klein beetje over die aan de Westerse Drift (nrs. 42 tm 52). Deze keer wil ik het hebben over het ‘middengebied’ en dat doe ik dan niet alleen voor de twee percelen Talenkamp, maar ook voor het noordelijk deel van de Siegerskamp. De percelen, die ik in deel 1 aanduidde als de percelen 1, 2 en 3.

De gemeente Haren wordt eigenaar
In deel 2 heb ik gemeld, dat de gemeente Haren in 1939 perceel 1 op een veiling aankoopt van de gemeente Groningen. Dit na opheffing van de tramlijn. Op deze veiling komen echter nog veel meer percelen in de aanbieding. Deze zijn afkomstig van mevrouw Grietje Wisselink-Sissingh, lange tijd bewoonster van ‘Huize Tubantia’ (Rijksstraatweg 238, recentelijk vervangen door nieuwbouw). Als Grietje Hemmes, als weduwe aan Hendrik Brouwer, in 1909 het huis Talenkamp en de daarom heen liggende percelen verkoopt (zie aflevering 1) is haar overbuurman Gerhard Adrianus Wisselink van de meeste onbebouwde percelen de koper. Wellicht als belegging, maar waarschijnlijk ook om zijn vrije uitzicht veilig te stellen. Eén van de percelen, die hij verwerft is het perceel van het huidige Tuincentrum Tubantia recht tegenover zijn woning. Ruim 30 jaar blijven de percelen in bezit van de familie Wisselink, maar in 1939 komen ze in de verkoop. En evenals bij perceel 1 is de gemeente Haren ook nu de koper. Hierdoor komt de gemeente in het bezit van een enorm terrein ten zuiden van de Wilhelminalaan met daarbij twee percelen aan de Rijksstraatweg: het perceel van het benzinevulstation (onderdeel van perceel 1; zie aflevering 2) en het perceel van het tuincentrum, waarop ik in aflevering 4 nog terug kom.

Verkoop aan de R.K. Parochie St. Joseph en de Rikkers-Lubbersstichting
Op 4 maart 1943 verkoopt de burgemeester der gemeente Haren, waarnemende de taak van den raad, alle gemeentelijke eigendommen in het middengebied aan de Parochie van den Heiligen Joseph en de Rikkers-Lubbers Stichting te Groningen. Dit verdient enige toelichting. De gemeenteraad is in augustus 1942 door de Duitse bezetter op non-actief gesteld. De beide wethouders worden dan gedegradeerd tot adviseurs. Zij dienen daarop direct een verzoek tot ontslag in. De burgemeester heeft dus in zijn eentje alle bevoegdheden, die aan de gemeente toekomen. In maart 1943 is Hubert Nauta nog steeds burgemeester. Hij zal twee maanden later worden ontslagen en worden vervangen door een NSB-burgemeester. De verkoop geschiedt onder de voorwaarde, dat, wanneer de grondstukken binnen acht jaren na het beëindigen van de oorlog in Europa niet door kopers zijn bebouwd, deze weer aan de gemeente in eigendom overgaan tegen betaling van f.3,- per m2. Wat voor beeld zullen beide partijen in 1943 over dat einde van de oorlog hebben gehad?

Een Rooms Katholiek centrum
De aankopende partijen hebben de ambitie op de aangekochte terreinen een Rooms Katholiek centrum op te richten bestaande uit een kerk, school, verenigingscentrum en woonoord voor ouderen. In de eerste jaren na de oorlog komt daar echter nog niet veel van terecht. In 1953 herinnert de gemeente de R.K. kerk dan ook aan de gemaakte afspraak over de fatale termijn. Inderdaad leidt dat tot enige reactie. De bisschop benoemt voor Haren een bouwpastoor in de persoon van de heer J.J.M. Schmand. Langzamerhand komt er wat schot in de zaak. Er komt een noodkerk in de boerderij Rijksstraatweg 58 en er wordt een school, de St. Nicolaasschool, opgericht. Deze school kan na wat alternatieve huisvesting in de bovenzaal van een café en een oude kleuterschool op 26 mei 1956 een nieuw drie-klassig gebouw betrekken aan de Wilhelminalaan. De Beatrixlaan is er dan nog niet, zodat vanaf de Wilhelminalaan een voetpad naar de school is gelegd.

Definitief invullingsplan
De plannen voor de invulling van het gebied ten zuiden van de Wilhelminalaan tot de Ruitersteeg hebben in de loop der jaren heel wat wijzigingen ondergaan. Ik zal u daarvan in de volgende aflevering een mooi kaartje van laten zien. In 1956 komt het tot een definitieve vaststelling van het uitbreidingsplan. Dit biedt de R.K. kerk de mogelijkheid de percelen ten oosten van de nieuw aan te leggen Beatrixlaan te verkopen als bouwterrein. In 1959 bouwt de Bowan, een projectontwikkelaar die ook elders in de gemeente Haren veel woningen heeft gebouwd, hier 14 woningen van het type 2 onder 1 kap. De St. Nicolaaskerk is reeds een jaar eerder in aanbouw genomen naar een ontwerp van de architect J. Dresmé uit Driebergen, die ook al het ontwerp had gemaakt voor de St. Nicolaasschool. Op 17 september 1959 wordt de kerk officieel in gebruik genomen. In het najaar van 1960 geeft de gemeente opdracht aan de aannemingsmaatschappij Gruno om de wegen in het gebied af te werken en het kerkplein aan te leggen. De foto bij deze bijdrage zal dus in de zomer van 1960 genomen zijn.

Westerholm
Wat na de bouw van de kerk en de school (inclusief de woning voor het schoolhoofd op de hoek Westerse Drift en Irenelaan) nog rest zijn de bouw van een kleuterschool en het wooncentrum voor ouderen. Die kleuterschool (inmiddels afgebroken) komt er ca 1965. Op 6 mei 1968 kan de Rikkers-Lubbersstichting uiteindelijk over gaan tot de aanbesteding van de bouw van het bejaardentehuis Westerholm. De architect C. Bekink tekent voor ontwerp. De officiële opening is op 30 oktober 1970 door burgemeester Frank Willem van Ketwich Verschuur. Bijna drie decennia nadat zijn voorganger Hubert Nauta de grond voor het huis verkocht.

De columns ‘Harener Historie’ worden geschreven door Eppo van Koldam. De eerste 78 columns zijn verschenen in het Harener Weekblad. De serie is per 1 april 2020 voortgezet op www.oldgo.nl. Deze column is eerder gepubliceerd in het Harener Weekblad op 12 juni 2019.

In mijn vorige aflevering schetste ik een deel van de geschiedenis van de percelen ‘Talenkamp’, gelegen tussen de Rijksstraatweg en de Westerse Drift. Ik sloot af met twee vragen. Waarom kwam op het noordelijke perceel aan de Rijksstraatweg geen woning, maar een benzinepompstation? En waarom leidde de verkoop in 1911 van vijf bouwterreinen ten zuiden van het huis ‘De Talenkamp’ slechts tot de bouw van één woning? In deze aflevering wil ik ingaan op de eerste vraag.

Pieter van Hemmen
In de vorige aflevering gaf ik al aan, dat het noordelijke van de twee percelen Talenkamp (perceel 1) in 1878 wordt gekocht door Pieter van Hemmen. Deze is landbouwer op de boerderij Scharlakenhof iets ten zuiden van de Dr. Ebelsweg (later ook wel bekend als boerderij ‘Bulstra’en recentelijk afgebroken en vervangen door een houten landhuis). Pieter van Hemmen is op deze boerderij zijn schoonvader Eppe Leenders opgevolgd als pachter van de familie Geertsema (van Huize Esserberg). Net als zijn schoonvader is Pieter van Hemmen ook vervener in het gebied, dat we nu kennen als Sassenhein. Pieter trouwt in 1875 met Trientje Leenders en als die in 1880 overlijdt, trouwt hij in 1882 met haar zus Fennechien. Deze Fennechien heeft als weduwe Van Hemmen nog lang gewoond in het huisje Rijksstraatweg 207 (nu – na afbraak - makelaardij Dunning). Willemina Jantine, de oudste dochter (uit het eerste huwelijk) van Pieter van Hemmen trouwt met de gereformeerde predikant Assien van der Vegt, een oomzegger van Gerrit Jan van der Vegt, van 1891 tot 1924 gereformeerd predikant in Haren. Zij erft het perceel 1 en biedt dit in 1918 te koop aan.

Tramremise en omvormingsstation
Even lijkt het er op, dat er in 1918/1919 op perceel 1 inderdaad woningbouw zal komen aan de Rijksstraatweg. In 1920 krijgt het perceel echter een geheel andere bestemming. Voor de elektrische tramverbinding van Groningen naar Glimmen is een steunpunt in Haren nodig. Behalve een werkplaats voor reparaties en dergelijke gaat het vooral om een installatie om wisselstroom om te vormen naar gelijkstroom. De gemeente Groningen koopt door bemiddeling van burgemeester Boerema van Haren ten behoeve van dit steunpunt het perceel 1. In 1921 wordt hierop het omvormingsstation annex werkplaats met dienstwoning gebouwd. Jarenlang woont Kornelis van der Molen met zijn gezin als 1^e monteur van het trambedrijf in de dienstwoning op het adres Rijksstraatweg 227. Het gebouw stond vanaf de Rijksstraatweg gezien behoorlijk ‘naar achteren’, ongeveer op de huidige Beatrixlaan ter hoogte van nr 10. Ondanks intensief speurwerk heb ik van dit gebouw geen foto kunnen vinden. Wel heb ik de bouwtekeningen kunnen inzien. Vermoedelijk liep er ook een aftakking van de tramlijn naar het gebouw, maar zekerheid daarover heb ik niet.

Benzinevulstation en woningbouw
In 1933 verhuurt de gemeente Groningen het aan de Rijksstraatweg gelegen gedeelte van het perceel aan de Groninger garagehouder J.W.T.H. Hüsemann. Deze vestigt hier een benzinevulstation. Hij laat zich in het handelsregister inschrijven als “Eerste Noordelijk Benzine Vulstation, Haren, Rijksstraatweg”. Volgens een advertentie is “de inrichting geheel naar de eischen van het snelverkeer ingericht en uitgerust met de modernste electrische pompen voor benzine, olie en lucht”. Ook op een andere manier wil de gemeente Groningen in de crisisjaren nog wel wat extra inkomsten genereren. Aan de achterzijde van het perceel aan de Westerse Drift worden in 1936 drie bouwterreinen voor de bouw van dubbele woningen verkocht. Hier worden vervolgens de woningen Westerse Drift 42/44, 46/48 en 50/52 gebouwd.

Koop door gemeente Haren
Op 1 augustus 1939 komt er een einde aan de tramverbinding Groningen-De Punt. Rijkswaterstaat vindt dat de tram, die over spoor op de westzijde van de Rijksstraatweg rijdt, te veel gevaar oplevert voor het andere – sterk toegenomen – verkeer. Het restant van perceel 1 wordt door notaris Julius Burmania van Andringa de Kempenaer op 27 november 1939 in opdracht van de gemeente Groningen aangeboden op een openbare veiling in hotel Horst te Haren. Koper van het perceel is de gemeente Haren. Die aankoop moeten we vooral zien als een strategische. De gemeente wil regie houden op de verdere uitbreiding van het dorp in het gebied ten zuiden van de Wilhelminalaan. De huur van Hüsemann loopt nog door tot 1 juni 1941. De gemeente kondigt aan, dat het benzinevulstation dan moet verdwijnen en dat daarvoor in de plaats twee bouwterreinen beschikbaar komen. Maar hier komt niets van terecht. Op 18 maart 1942 schrijft de burgemeester aan Hüsemann: “hierbij deel ik u mede, dat ik nader heb besloten het aanwezig zijn van de opstal van het u toebehorende benzinevulstation met bijbehoren op het gemeenteterrein aan de Rijksstraatweg, gedurende de oorlogstijd, zoolang het bedrijf niet weder wordt uitgeoefend, te gedogen zonder dat hiervoor aan de gemeente betaling is verschuldigd”. Het gebouwtje mag dus blijven staan, maar benzine om te verkopen is er niet.

Fina en Tecumseh
In 1946 wordt het benzine-servicestation overgenomen door de Fina. Van woningbouw is nu geen sprake meer. In 1958 volgt een enorme uitbreiding van het station en wordt ook een dienstwoning bijgebouwd. De gemeente is dan bereid het terrein te verkopen aan de Fina. Wel moet de Fina een huurovereenkomst gestand doen met de padvindersgroep ‘Tecumseh’. De padvinders hebben in 1956 achter het benzine-servicestation een groepshuis gebouwd en hebben een doorlopende huurovereenkomst tot 1967.

Wat nog volgt
Met het bovenstaande heb ik nog niet de vraag beantwoord hoe het komt, dat ten zuiden van het huis De Talenkamp geen woningen zijn gebouwd. En ook de invulling van het middenterrein is interessant. Daarop zal ik de volgende keer eerst ingaan.

De columns ‘Harener Historie’ worden geschreven door Eppo van Koldam. De eerste 78 columns zijn verschenen in het Harener Weekblad. De serie is per 1 april 2020 voortgezet op www.oldgo.nl. Deze column is eerder gepubliceerd in het Harener Weekblad op 29 mei 2019.

Op de foto zien we vier buitenhuizen te Haren in ongeveer 1910. Met vermelding van de huidige adressen zijn dat met de klok mee: Huize Bertha, Rijksstraatweg 269 te Haren, gebouwd in 1907; Huize Voorveld, Rijksstraatweg 361 te Harenermolen, afgebroken en vervangen door nieuwbouw in 1916; Huize Hesterstede, Rijksstraatweg 348 te Harenermolen, gebouwd in 1898; Huize Talenkamp, Rijksstraatweg 229 te Haren, gebouwd in 1906. Dit keer wil ik het hebben over deze laatste woning of beter gezegd over de landerijen waar deze woning op staat.

Talenkamp en Siegerskamp
Het huis de Talenkamp is vernoemd naar het perceel land waarop het gebouwd is. Op een toponiemenkaart van Haren van de heer J. Wieringa worden twee naast elkaar gelegen percelen vermeld met deze naam. Het gaat om lang gerekte percelen tussen de Rijksstraatweg en de Westerse Drift. Als we een nadere aanduiding geven op basis van de bebouwing aan de Rijksstraatweg dan staat het benzinepompstation Total, Rijksstraatweg 227, op het eerste perceel. Op het tweede perceel vinden we dan het huis Talenkamp, Rijksstraatweg 229 en het tuincentrum Tubantia, Rijksstraatweg 231. Ten zuiden van dit tweede perceel lagen vroeger twee percelen met de naam Siegerskamp. Het noordelijke van deze twee percelen neem ik ook mee in mijn verhaal. Op dit perceel vinden we nu de woningen Rijksstraatweg 233 en 233A en het voetpad van de Rijksstraatweg naar de Beatrixlaan. Voor alle drie percelen samen gaat het aan de Westerse Drift om de woningen 42 tm 62. Op het ´middenterrein´ vinden we nu de woningen Beatrixlaan 6 tm 32, de RK-kerk, Westerholm en het voormalige gebouw van de St. Nicolaasschool. Op de kadastrale kaart van 1830 (zie www.hisgis.nl) worden de percelen van noord naar zuid vermeld als K 741, K 742 en K 743. Ik zal ze in dezelfde volgorde gewoon perceel 1, 2 en 3 noemen.

Herkomst naam Talenkamp
Waar komt de naam Talenkamp vandaan? Een van de bekende kaarten van Henricus Teijsinga van de provincielanden van het voormalig klooster Yesse te Essen uit 1732 geeft volgens mij het antwoord. Het perceel is eigendom geweest van Thale Hamming, omstreeks 1680 geboren te Dwingelo en via zijn huwelijk met Aafje Abbring landbouwer geworden te Glimmen. Thale is kort voor 1730 overleden. Vandaar dat Teijsinga als eigenaar van het perceel, dat grenst aan een perceel provincieland (nu Wilhelminalaan), vermeldt “Tale Hamminks weduwe”.

Familie Ter Borgh
De reden, dat ik de drie percelen in één bijdrage bespreek, is dat ze vanaf ca 1750 alle drie behoren bij de boerderij, die tot 1900 aan de Rijksstraatweg recht tegenover de huidige Julianalaan (toen ook hier nog Terborgsteeg geheten) staat. Deze boerderij komt rond 1775 in handen van de familie Ter Borgh. De eerste Ter Borgh, die hier boert, is de in 1758 te Onnen geboren Fredericus. Hij zal de boerderij hebben geërfd van zijn grootvader Albert Cuijk, die op zijn beurt de boerderij heeft verkregen door zijn huwelijk in 1730 met Margaretha Pouwels. In 1830 is Margaretha ter Borgh, zuster van Fredericus, eigenaar van de percelen 1 en 2. Roef ter Borgh, zoon van Fredericus, is eigenaar van perceel 3. In 1842 slaagt Roelf er in om alle drie percelen weer in één hand te krijgen. Die situatie houdt stand tot het overlijden van zijn weduwe Harmtien Buitingh in 1873. Dan vallen de percelen definitief uiteen, met dien verstande, dat perceel 1 in 1878 in handen komt van Pieter van Hemmen en de percelen 2 en 3 eigendom worden van Jan Hemmes en zijn vrouw (dochter van Roelf) Hillechien ter Borgh. Na het overlijden van Jan Hemmes gaat de boerderij over op zijn zoon Hemmo Hemmes, maar de percelen 2 en 3 worden eigendom van zijn zuster Grietje Hemmes.

Bouw Huize Talenkamp
Grietje Hemmes is in 1898 gehuwd met de sigarenfabrikant Hendrik Brouwer. Zij besluiten op de Talenkamp een landhuis (het huis op de foto) te bouwen. Op 3 maart 1906 krijgen zij daar een bouwvergunning voor. Lang hebben Grietje en Hendrik niet van hun nieuwe woning genoten. Hendrik overlijdt al op 5 maart 1909, ruim 41 jaar oud. Inmiddels zijn er aan de Rijksstraatweg al meer woningen gebouwd. Zo staat aan de overzijde van de Rijksstraatweg al enige jaren Huize Tubantia, van de koopman G.A. Wisselink. Grietje Hemmes besluit in 1910 dan ook ‘geld te maken’. De gezamenlijke percelen 2 en 3 worden gesplitst in twee andere percelen. Een perceel, dat ik voor het gemak maar A noem, ligt langs de Rijksstraatweg en daarachter ligt dan over dezelfde breedte tot aan de Westerse Drift perceel B. Beide percelen brengt Grietje Hemmes op 12 januari 1911 op een veiling in de verkoop. Perceel A wordt daarbij in zes onderdelen aangeboden. Deel 1 is het huis Talenkamp en ten zuiden daarvan vijf bouwterreinen. Elk bouwterrein is zo’n 20 meter breed en 75 meter diep.

Hooite Smit wordt eigenaar/bewoner
De Talenkamp wordt op 12 januari 1911 inderdaad verkocht. Koper is de leerlooier Hooite Smit uit Sappemeer. Hooite Smit is van 1913 tot 1919 raadslid voor de conservatieve Vrijheids Bond in Haren. Van 1917 tot 1919 zelfs wethouder. Al moet eerlijk worden gezegd, dat de burgemeester en de collega wethouder een zucht van verlichting slaken, als daar een einde aan komt. Hoewel Smit in 1919 nog wel wordt herkozen als raadslid, accepteert hij zijn benoeming niet. In zijn plaats komt zijn overbuurvrouw (Rijksstraatweg 242) Anna Marie Hermance de Jager-Longepée, als eerste vrouw in de gemeenteraad van Haren. In 1923 vertrekt Hooite Smit uit Haren, waarschijnlijk wegens faillissement. De Talenkamp en de gehele inboedel worden verkocht. Koper van de Talenkamp is de landbouwer Roelf Weeman uit Onnen, die hier op relatief jonge leeftijd (48 jaar) gaat rentenieren. Latere eigenaren zijn Abel Gerrit Westerhof en Jakob Gjaltema.

Recapitulatie
Uiteraard is met het bovenstaande mijn verhaal over de Talenkamp nog lang niet af. Wat gebeurde met perceel 1? Waarom kwam hier geen woning, maar een benzinepompstation? En waarom resulteerde de verkoop van vijf bouwterreinen ten zuiden van het huis de Talenkamp jarenlang slechts in de bouw van één woning, Rijksstraatweg 233? Daarover een volgende keer.

De columns ‘Harener Historie’ worden geschreven door Eppo van Koldam. De eerste 78 columns zijn verschenen in het Harener Weekblad. De serie is per 1 april 2020 voortgezet op www.oldgo.nl. Deze column is eerder gepubliceerd in het Harener Weekblad op 15 mei 2019.