De elektrische tram in Haren

De vorige keer ging het over verkeersspiegels en op de foto was er een tram te zien. Dat wekte nieuwsgierigheid, wanneer kwam die eigenlijk en wanneer hield men er weer mee op? Bij de annexatie van een deel van de gemeente Haren door Groningen was er een artikel (no. 5) in de wet van 31 december 1914 opgenomen, dat bepaalde dat de gemeente Groningen een elektrische tramverbinding zou aanleggen, onderhouden en exploiteren, en wel tussen Groningen en het einde der keibestrating in het dorp Haren. Het Rijk verstrekte voor het gebruik van de Rijksstraatweg voor de trambaan een vergunning.

Het was oorlog en het feit dat de meeste materialen en rijtuigen uit België of Duitsland moesten komen leverde grote problemen op. Niet alleen voor de nieuwe tramlijn naar Haren, maar ook voor het onderhoud van de overige lijnen in Groningen. Personeelsleden werden gemobiliseerd en verdwenen daardoor en veel materiaal was niet te verkrijgen. Sommige onderdelen moesten in de werkplaats door personeel zelf gemaakt of gerepareerd worden. Pas na de wapenstilstand in 1918 konden weer bestellingen worden gedaan, bijvoorbeeld voor 800 ton aan rails en de benodigde rijtuigen, die moesten komen van de HAWA (Hannoversche Wagonfabrik).

Ondertussen was in Haren een discussie ontstaan over de lengte van de lijn. Eigenlijk zag men de lijn liever doorgetrokken naar het station de Punt. De gemeentebesturen kwamen overeen dat Haren daarvoor extra zou betalen en wel jaarlijks 26.000 gulden. Voor die uitbreiding werden extra wagons besteld.

De opening vond ‑ geduld was toen ook al een schone zaak! ‑ plaats op 19 april 1921. Die dag reed het gemeentebestuur van Groningen met vele genodigden in twee wagons naar Haren, waar men feestelijk werd onthaald. De hele week was er kermis op een terrein aan de Hortuslaan, achter het toenmalige postkantoor. Daarmee was echter nog slechts het eerste deel van lijn 5 (!)geopend. Op 1 juli 1921 werd het deel Haren – Harendermolen, met ook weer een feest, geopend, nu in café Bolhuis. Op 1 oktober 1921 kwam het laatste deel klaar, waarmee de klus voor aannemer Chr. van der Veen er op zat.

In het begin reed de tram om de drie kwartier, na de verlenging ging de tram om het half uur en op dinsdagen kwam er een bijwagen bij. Het traject was verdeeld in zes secties. Per twee secties kostte een rit 15 cent, terwijl drie secties 20 cent kostten.

Het ontbrak nimmer aan gezelligheid en humor op de lijn. Was er een van de regelmatige passagiers ziek, dan zorgde de conducteur-bestuurder ervoor dat de andere reizigers daarvan op de hoogte bleven. Zo was er eens een bekend paardenliefhebber in het RK ziekenhuis opgenomen, en de conducteur vroeg: wilt u …. even zien, meteen gaf hij een paar trappen op de voetbel en ja daar verscheen het hoofd van de patiënt voor het raam. Uit de vijver voor het huis van een officier van justitie had men eens karpers gevist, het hele politie­apparaat was in touw, maar zonder resultaat, en toen de conducteur vroeg hoe het er mee stond was het grimmige antwoord van de officier niet te verstaan.

Omdat de rails niet aan elkaar verbonden waren, maar ingestraat, ‘ingeklopt’ werden, was er na een winterperiode door bevriezing en opdooi veel schade aan de bestrating en ook aan de onderstellen van de tram en daarmee werd het onderhoud erg duur, bovendien schommelde de tram van links naar rechts. Kom zei een bankier tegen zijn vrouw: we gaan gezellig bibberend met de tram naar huis. Later werden de rails met elkaar verbonden en werd beton gestort als fundering. Tegelijk met het gereed komen van de tramlijn kwamen er autobussen op de weg, maar de lijn heeft tot 1 augustus 1939 gefunctioneerd en is toen opgeheven en vervangen door een autobusdienst.

Bij dit verhaal is gebruik gemaakt van het boekje uit 1970 van de heer J. Mulder: “Tram en bus rond de Martini”. Bovenstaande foto van het opruimen van de rails in Haren komt uit dit boekje.

Roelof van Wijk