Lange tijd, eigenlijk tot nog maar een paar jaar geleden, werd het gebied dat bekend staat onder de naam “De Vork’ grotendeels beschouwd als onland. ‘On-‘voorspelt in het algemeen niet veel goeds. Onland is het slechtste land dat je als boer kunt hebben, meestal laaggelegen moerassig land. Op oude kaarten (Teysinga, 1732) wordt het ook letterlijk zo benoemd.
Nog begin deze eeuw werd nog steeds zo naar de Vork gekeken, het terrein tussen de beide spoorlijnen naar Assen en Hoogezand vlak na de splitsing ter hoogte van Helpman. Nat, te nat om te bebouwen, want ook dat is overwogen. Het bleef dus weiland en zou dat gebleven zijn, ware het niet dat de NS juist op deze plek uitkwamen als meest geschikt voor een nieuwe opstelterrein voor de treinen die tot de dag van vandaag nog achter het hoofdstation staan gedurende de tijd dat ze niet rijden.
Onder de huidige wetgeving, de Wet op de Archeologische Monumentenzorg (WAMZ) moet op elke plek waar daartoe aanleiding bestaat archeologisch (voor)onderzoek gedaan worden, zo ook hier. En wat bleek? Tegen alle verwachtingen in is op deze plek al eeuwen lang geleefd en gewoond. Een hoge dichtheidsgraad aan door mensen bewerkt vuursteen, veel pijlpunten bijvoorbeeld, wijst op bewoning van pakweg 4000 jaar geleden. Jagersvolken dus, zoals ook verderop (zuidelijker) op de Hondsrug. En zeker net zo onverwacht werden er restanten van woningen gevonden, eentje uit de tweede eeuw voor Christus, de anderen even lang erna. Op grond van het vooronderzoek is de het hele Vorkgebied doorgraven met 140 proefsleuven en op die wijze volledig in kaart gebracht. Het rapport moet nog komen, maar zal ons waarschijnlijk vooral meer details leren.
De aanleg van het Opstelterrein is in volle gang en heeft een aardige bijkomstigheid in de vorm van een ‘archeologisch park’ in aanleg. Het is nog niet open en nog niet toegankelijk, maar dat gaat komen. Als alles goed gaat wordt het van twee kanten af bereikbaar, zodat wandelaars rond kunnen langs de noordkant van het kloosterterrein door het park naar de Noorderzanddijk of terug natuurlijk. Op afstand ziet het er mooi uit. En dat allemaal op de voormalige landerijen van klooster Yesse. Het Bezoekerscentrum is al gevraagd om te zijner tijd een rol te gaan spelen in de publieksvoorlichting over het gebied. Als het zover is zal dat zeker gebeuren!
Annemiek Bos voor de Harense Historische Vereniging Old Go
Dit artikel is gepubliceerd in Haren de Krant mei 2019