In de vorige aflevering heb ik aangegeven wat meer te weten te willen komen over Antoni Jans, die eind 18e eeuw met zijn vrouw Jantje Jans op een boerderij te Hemmen (midden in de huidige Molenbuurt) woont. Startpunt is, dat Antonie Jans op 13 mei 1753 te Haren getrouwd is met Jantje Jans. Dat deden ze in de kerk en de dominee schreef in het trouwboek “13 mei 1753 Anthoni Jansen van Groningen en Jantjen Jans van Tynaarlo onder Vries gelegen”. Het is in allegroningers.nl eenvoudig op te zoeken en te raadplegen.
Maar hoe nu verder? Ik probeer eerst in allegroningers.nl uit te zoeken of ik een gezamenlijke vermelding kan vinden van Ant(h)oni(e) en Jantje(n). Na enig zoeken vind ik een huwelijkscontract gedateerd 1 november 1780. Tegenwoordig kunnen we voor een huwelijk bij de notaris huwelijkse voorwaarden laten opmaken en daarbij afspreken in welke mate er (anders dan volgens de wettelijke regeling) sprake zal zijn van gemeenschap van goederen tijdens het huwelijk. Maar voor 1811 werd een huwelijkscontract opgesteld ten overstaan van de in de huwelijksplaats bevoegde instantie en waren daar ook altijd getuigen bij. Een huwelijkscontract was niet verplicht en had ook alleen maar zin als er enige welstand was. Het gevonden huwelijkscontract is te Groningen opgemaakt tussen Jan Geestman en Willemtje Jans. Als getuigen van Willemtje zijn daarbij aanwezig haar zwager Jan Lucas, haar zuster Jantje Jans, haar oom Antonie Jans en haar aangetrouwde moeij (= tante) Jantje Jans. Na wat verder zoeken kom ik er achter, dat Jan Geestman verver en glazenmaker was. Vervolgens heb ik geprobeerd vermeldingen te vinden, waarin de in het contract genoemde broers en zussen worden vermeld. Dat is een heel gezoek. Uiteindelijk denk ik iets gevonden te hebben. Dit brengt mij bij een stamboom van de omstreeks 1675 in Vlagtwedde geboren Albert Roepers. Maar klopt die vondst? Ik vertrouw het niet.
Enige tijd later maak ik op basis van de in de Groninger Archieven aanwezige archiefstukken van het Gerecht van Selwerd een overzicht van voogdijaanstellingen in Haren. Ik vind, dat Antoni Jans wordt aangesteld als sibbevoogd over de kinderen van wijlen Jan Hendriks bij Heiltien Jans in echte verwekt. Die Heiltien Jans is in de vorige aflevering ook al naar voren gekomen als mogelijke eerdere eigenaresse/bewoonster van de boerderij te Hemmen. Volgens de regels van de voogdijaanstellingen is de kans groot, dat Antoni Jans een broer is van Heiltien Jans. Zou ik een echtpaar kunnen vinden met een zoon Antoni en een dochter Heiltien? Na veel gezoek vind ik de volgende doopinschrijvingen te Groningen: 8 november 1719, Toontje, zoon van Jan Tonnijs en Aeltjen Peters; 20 september 1720, Catarina, dochter van Jan Tonnijs de Wilde en Aeltjen Peters Nienhuis; 30 april 1723, Antonius, zoon van Jan de Wilde en Aaltjen Nieuwenhuis en tenslotte 10 augustus 1725, Heiltjen, dochter van Jan Tonneens en Aaltjen Nieuhuis. Het eerste kind wordt gedoopt in de A-kerk, de andere drie in de Martinikerk. Bij alle kinderen wordt vermeld, dat ze geboren zijn in de Guldenstraat te Groningen. Dat stemt me niet erg gelukkig. Welke Harener boer wordt nu geboren in de Guldenstraat? En het wordt nog erger, want als Jan Tonnis de Wilde tussen 1725 en 1729 overlijdt, hertrouwt Aaltje Peters op 14 december 1729 met Hindrik Fokkens afkomstig van Vlieland!
Maar dat laatste huwelijk levert ook een lichtpuntje op. Aaltje Peters woont inmiddels niet meer in de binnenstad van Groningen, maar buiten de Oosterpoort. En wat het helemaal mooi maakt, bij Aaltjen Nienhuis wordt vermeld, dat ze afkomstig is uit Haren. Die laatste opmerking maakt, dat bij mijn fruitautomaat met genealogische gegevens ineens alle lampjes gaan branden. Is Aaltje Peters Nienhuis dan een dochter van Peter Jacobs Nienhuis en Trintien van der Stappen? Dat echtpaar heb ik al in mijn bestand staan. Sterker nog over de familie Van der Stappen heeft in het jaarboek Gruoninga van 1986 zelfs een heel artikel gestaan en daarin wordt onder andere melding gemaakt van een Willem (de jongere) van der Stappen, die “tot Hemmen, in ’t holt woont”. Ook de bekende historicus A.T. Schuitema Meijer heeft in een publicatie over de familie Ringels het een en ander geschreven over de familie Van der Stappen. Dit zijn gegevens om op verder te bouwen.
Er zijn nog een groot aantal openstaande punten. Wie was Jan Tonnis de Wilde? Wanneer en waar is hij getrouwd met Aaltje Peters Nienhuis? Wie werden na zijn overlijden de voogden over zijn kinderen? Maar ik heb ook gegevens gevonden die het beeld completer maken. Zo wordt er na het overlijden van Jan Tonnis de Wilde en voor het tweede huwelijk van Aaltje een boedelbeschrijving gemaakt. Hieruit blijkt, dat Jan en Aaltje een moeskerij hadden buiten de Oosterpoort in Groningen. Ook hadden ze één koe. Het totale saldo van de boedel bedraagt f.243,-. De helft van dit saldo is voor de drie dan nog levende kinderen. Antoni Jans heeft van zijn vader dus ruim f.40,- geërfd. Met haar tweede echtgenoot krijgt Aaltje op 17 december 1730 een tweeling: Leentje en Fockien. Ze zijn vernoemd naar opa en oma op Vlieland. Eind 1734 verhuist Aaltje met haar gezin van Groningen naar Haren. Ze krijgt dan vanuit Groningen een getuigschrift (attestatie) mee: “ondergetekenden verklaren dat Hindrik Fockens en Aaltje Nienhuis egtelieden buiten de Oosterpoort gewoond en geleefd hebben zonder dat zij iemand tot last zijn geweest of kwalijk hebben bejegend”. Op 12 juli 1746 wordt Aaltje als “de vrouw van Hendrick Fokkens” begraven vanuit de kerk te Haren. De collecte bij de uitvaardienst brengt f.3,70 op. Er worden dan voogden aangesteld over Leentje en Fockien. Landbouwer Egbert Pauwels te Onnen wordt de belangrijkste voogd. Hij is een schoonzoon van Aaltjes tante Marregien van der Stappen. Fockien huwt in 1752 met landbouwer Albert Eising uit Onnen en zus Leentje huwt in 1754 met landbouwer Willem Takens van de boerderij naast de herberg De Wolf. Leentje overlijdt op 29 juni 1812. Ook het in de eerste alinea genoemde huwelijkscontract valt op zijn plek, want de genoemde Willemtje Jans is een dochter van Heiltien Jans en haar zuster Jantje Jans is getrouwd met Jan Lucas Oosterveld, landbouwer aan de Oosterweg (op de boerderij tegenover de Bolhuissteeg).
Nog even terug naar de familie Van der Stappen. De oudst vermelde Van der Stappen in Haren is Kapitein-Majoor Johan van der Stappen. Hij is geboren omstreeks 1560 en overlijdt na 1629. Hij bezit een boerderij en landerijen in Haren. Ik vermoed in Onnen. Omdat zijn twee zonen voortdurend in geldzorgen zitten, maakt hij in 1608 een testament, waarin hij zijn goederen vermaakt aan zijn kleinkinderen. Dat mag echter niet baten. De zonen maken de erfenis van opa al op, voordat de kleinkinderen volwassen zijn. Zoon Andries huwt met Jeije Abbring uit een aanzienlijke Harense familie. Overigens is niet alles in de familie pais en vree. In 1635 klaagt Andries zijn zwager Jan Abbring aan, omdat deze hem in de vinger heeft gebeten. Een van de zonen van Andries is Willem (de oudere) Van der Stappen. Hij wordt geboren omstreeks 1610 en is de vader de van de bovengenoemde zusters Trintien en Marregien van de Stappen, de overgrootvader van Antoni Jans en de voorvader van omstreeks 750 inwoners in de gemeente (bijna 20% van het totaal) omstreeks 1900.
Foto: Guldenstraat in Groningen (collectie RHC Groninger Archieven, 1986-02014)
De columns ‘Harener Historie’ worden geschreven door Eppo van Koldam. De eerste 78 columns zijn verschenen in het Harener Weekblad. De serie is per 1 april 2020 voortgezet op www.oldgo.nl. Deze column is eerder gepubliceerd in het Harener Weekblad op 17 januari 2018