De bovenstaande foto vind ik een van de mooiste uit mijn verzameling. We zien burgemeester Mr. Hubert Jan Hendrik Nauta, die net (24 mei 1935) is geïnstalleerd tot burgemeester van Haren. Samen met zijn vrouw luistert hij staande in de deur van het gemeentehuis op de hoek van de Rijksstraatweg en de Meerweg naar een aubade van de verzamelde schooljeugd onder begeleiding van het muziekkorps Apollo. De politieagent, naar ik vermoed Hendrikus van Dam, meent blijkbaar, dat hij bij dit gebeuren stram in de houding moet staan. Maar dan het mannetje met de sigaar. Wie het is, weet ik niet, maar met zijn houding haalt hij het hele statige karakter van de foto onderuit. De man achter de burgemeester is volgens mij wethouder Wubbo Cornelius Wildervanck. Eigenaar en bewoner van de villa Wildervanck naast de entree tot het Be Quick stadion.
Nauta is de opvolger van de op 1 februari 1935 plotseling overleden burgemeester Dirk Boerema. Nauta is geboren op 23 december 1901 te Batavia. Hij past dus in de traditie van jonge burgemeesters (Jorissen, Boerema, Nauta, Van Ketwich Verschuur, Gerritsen en Boumans waren bij hun benoeming allemaal dertigers) in de gemeente Haren. Nauta werkt er hard aan om de positie van Haren als forensendorp te verstevigen. Van hem is de bekende uitspraak: “Waarom zoudt gij wachten met buiten wonen tot gij binnen zijt”. Inderdaad kiezen in deze periode veel mensen voor de bouw van een woning in Haren. En dat ondanks de crisis. Boerema heeft de basis gelegd voor Haren als de groene parel van het noorden, maar de realisering vindt vooral plaats onder leiding van Nauta. Overigens staat Nauta niet bekend als een makkelijke man in de omgang. Hij is behoorlijk autoritair.
Na de Duitse bezetting blijft het gemeentebestuur aanvankelijk gewoon functioneren. In de tweede helft van 1942 verandert dat. De gemeenteraad wordt per 1 september 1942 op non actief gesteld. De wethouders worden per dezelfde datum gedegradeerd tot adviseurs van de burgemeester. Zij dienen daarop hun ontslag in, maar dat wordt pas in januari 1944 ingewilligd. Nauta blijft op zijn post tot 20 mei 1943. Per die datum wordt hij ontslagen en moet hij ook de ambtswoning aan de Weg voor de Jagerskampen ontruimen. Hij verhuist naar Groningen. Waarschijnlijk verblijft hij daarna ook nog enige tijd als gijzelaar van de Duitsers in St. Michielsgestel. Opvolger van Nauta is de NSB’er Mr. Otto Frederik Pieter Hendrik de Waard. Direct na de bevrijding van Haren wordt De Waard geschorst en neemt Nauta per 14 april 1945 het burgemeesterschap weer op zich. Zo voert hij op 19 april 1945 namens de gemeente het woord bij de begrafenis van de bij de bevrijding van Haren gesneuvelde verzetsman Corrie Goes.
Dan breekt een vreemde periode aan in de geschiedenis van de gemeente, want per 3 mei 1945 besluit het Provinciaal Militair Commando om Nauta uit zijn functie te ontheffen met behoud van salaris. In de krant wordt daarover vermeld: “Mr. H.J. H. Nauta, is tijdelijk ontheven van de uitoefening van zijn functie als burgemeester van Haren, uit niet-politieke overwegingen”. Het is tot op de dag van vandaag nog niet duidelijk wat de redenen voor deze beslissing zijn geweest. Mijn vermoeden is, dat het iets te maken heeft met de wens om na de oorlog politiek een frisse start te maken en niet terug te vallen op de verzuilde situatie voor 1945. Men duidt deze gedachte ook wel aan met de ‘doorbraak’. In Haren leefde deze gedachte direct na de oorlog sterk. De conservatieve Nauta paste niet in dat plaatje. Mogelijk is er ook sprake geweest van persoonlijke rancune en heeft Nauta’s autoritaire optreden hem uiteindelijk opgebroken. Het Militair Commando heeft zich dan dus voor een dubieus karretje laten spannen.
Na het vertrek van Nauta krijgt Haren te maken met een fenomeen, dat in onze tijd inmiddels normaal geworden is: de waarnemend burgemeester. De eerste waarnemend burgemeester per 3 mei 1945 is de commandant van het verzet in Haren, de heer Gerrit Frederik Dalenoord. Zijn opvolger per 26 mei 1945 is Mr. Jan Klaasesz. Deze vertrekt in februari 1946 echter al weer. Vanaf dat moment treedt één van de wethouders op als loco-burgemeester. Dat is Willem Remminga. Als Remminga per 3 september 1946 aftreedt als wethouder, wordt hij benoemd tot waarnemend burgemeester. Die functie vervuld hij tot 1 juni 1947. Dan krijgt Haren weer een echte burgemeester in de persoon van Mr. Frank Willem van Ketwich Verschuur.
De benoeming van een burgemeester wordt mogelijk, omdat met Nauta inmiddels een vertrekregeling is getroffen. Bij Koninklijk Besluit van 22 augustus 1947 wordt hem eervol ontslag verleend per 12 september 1946, daarbij wordt hem een schadevergoeding toegekend van f.4.357,56. Nauta is met ingang van de genoemde ontslagdatum benoemd tot raadsheer in het Bijzonder Gerechtshof Leeuwarden, kamer Assen. Deze rechterlijke instelling is belast met de berechting van oorlogsmisdadigers en andere personen, die in de oorlog ‘fout’ waren. Als president van de bijzondere rechtbank in Assen heeft Nauta levenslang opgelegd aan de beruchte oorlogsmisdadigers Jaap Luitjes en Auke Pattist. In 1951 wordt Nauta rechter in Den Haag en later vervult hij deze functie in Middelburg. Ver weg van Haren. Overigens niet alleen fysiek, tussen Nauta en de gemeente Haren is het nooit meer goed gekomen.
De columns ‘Harener Historie’ worden geschreven door Eppo van Koldam. De eerste 78 columns zijn verschenen in het Harener Weekblad. De serie is per 1 april 2020 voortgezet op www.oldgo.nl. Deze column is eerder gepubliceerd in het Harener Weekblad op 18 oktober 2017.