Volgens Dr. F.C.J. Ketelaar is de Vogelzangsteeg te Noordlaren vernoemd naar het landgoed Vogelzang, dat in de midden van de 19e eeuw door de marke Noordlaren verkocht wordt aan J.G. Meddens te Groningen. In de wegenlegger van 1854 wordt de weg volgens hem Oosterweertjessteeg genoemd, wat dan zou kunnen duiden op de ligging ten oosten van de weer (= schans) Blankeweer. Zo staat het in het boek Driften, Stegen, Lanen; straatnamen in Haren (deel 7 in de Harener Historische reeks). Maar wat is nu dat landgoed Vogelzang, dat door Meddens wordt gekocht?
In 1848 worden de gemeenschappelijke gronden van de marke Noordlaren verdeeld. Dat wil zeggen de meeste, want enige gronden worden niet toebedeeld aan de rechthebbenden in de gemene gronden, maar verkocht aan derden. Dit geldt onder andere voor het perceel heide vanaf de huidige Vogelzangsteeg langs de oostzijde van de Hoge Hereweg tot de Leemweg. Koper van dit perceel is de manufacturier Joannes Gerardus Meddens uit Groningen. In 1882 verwerft de familie ook Huize Voorveld (Rijksstraatweg 361) in Harenermolen en dan wordt deze oorspronkelijk uit het Duitse Meppen afkomstige familie een van de grootste bezitters van gronden in de gemeente. Op het verworven heideveld in Noordlaren bouwt de familie direct na de aankoop een huis. In 1902 wordt dit huis afgebroken en vervangen door een nieuw huis, dat vervolgens in 1940 nog weer fors wordt verbouwd. Dit is het huidige Huis Vogelzang aan de Hoge Hereweg 58 op de hoek met de Vogelzangsteeg en de Zuidlaarderweg. Dat volgens de huidige indeling van de dorpen niet meer bij Noordlaren hoort, maar bij Glimmen.
Maar waar komt nu die naam Vogelzang vandaan? Vogels Ketelaar koopt Meddens in 1848 een al bestaand landgoed met die naam. Ik denk, dat de naam landgoed wat veel gezegd is voor een stuk heide, maar toch heeft Ketelaar wel enigszins gelijk. De naam Vogelzang bestond reeds voor de bouw van het huis. Zo wordt in de wegenlegger van 1850 de naam Vogelzangsteeg al gebruikt, terwijl het huis dan nog maar nauwelijks gereed is. De omschrijving luidt dan: “vanaf het verenigingspunt van de Hereweg en de Macadamweg in eene oostelijk richting tot aan de weg van Onnen naar Noordlaren”. Die Macadamweg is de huidige Zuidlaarderweg. Een veel oudere verwijzing vormt het proces verbaal van een publieke verkoping op 23 september 1813. Er wordt dan roerend goed verkocht uit de nalatenschap van Hendrik Ebbings te Onnen. In het proces verbaal worden bijna 50 verschillende kopers vermeld. Een van hen is Harm Berent Vogelsang, te Noordlaren.
Ik vermoed, dat met deze Harm Berent Vogelsang gedoeld wordt op Berend Jans Harms. Deze woont inderdaad in een boerderijtje aan de huidige Vogelzangsteeg. De achternaam Vogelzang komt in de burgerlijke stand van de gemeente Haren niet voor. Wel in de kadastrale registratie. Hier komen we rond 1850 vermeldingen tegen van Jan Harms Vogelzang en Hendrik Harms Vogelzang. Beide landbouwers te Noordlaren en volgens mij zonen van de genoemde Berend Jans Harms. We mogen er dus vanuit gaan, dat het gebied ten noorden van de huidige Vogelzangsteeg inderdaad bekend stond als Vogelzang en dat de genoemde personen met hun veel voorkomende namen daarom nader werden aangeduid met de toevoeging Vogelzang. Maar een echte achternaam is het niet geworden.
De boerderij van Berend Jans Harms is de voorloper van de huidige woning Vogelzangsteeg 11 op de foto. In 1846 wordt het perceel waarop deze woning staat gesplitst. Ten westen van het perceel ontstaat daardoor een nieuw bouwperceel. Hierop wordt de huidige woning Vogelzangsteeg 15 gebouwd (links op de foto). In 1848 vindt weer een splitsing plaats en vervolgens nieuwbouw. Dan ontstaat de huidige situatie van twee ruggelings tegen elkaar gebouwde boerderijtjes Vogelzangsteeg 11 en Vogelzangsteeg 13. Een stuk van het rode dak van dit laatste boerderijtje is nog net op de foto te zien. Tot begin 20e eeuw blijven de behuizingen eigendom van de familie Harms. Vooral de namen van schoonzoon Jacob Roelfs Boddeveld en kleinzoon Antoon Boddeveld komen in de stukken regelmatig voor.
De familie Meddens breidt het landgoed na 1850 geleidelijk uit. Aan de zuidzijde van de Leemweg wordt ten oosten van het in 1848 gekochte perceel een groot perceel gekocht, dat in de marke Onnen ligt. Rond 1890 is de familie bereid dit stuk grond te verhuren aan een groep liefhebbers van paardenrennen. Vervolgens wordt op het perceel een 1.250 meter lange grasrenbaan aangelegd. Ook worden er tribunes gebouwd. De opening vindt plaats op 24 juni 1892 in tegenwoordigheid van koningin-regentes Emma en prinses Wilhelmina. De gehele gemeente is in extase. Alle herbergiers in de omgeving prijzen zichzelf in advertenties met ruime stalling voor koetsen en weideland voor paarden aan als de beste uitvalsbasis naar het grote gebeuren. De baan is ook bereikbaar met de trein via het station De Punt (aan de huidige Parallelweg te Glimmen) en met de paardentram op de lijn Groningen-Zuidlaren. In een ingezonden artikel in de krant wordt de loftrompet gestoken over de familie Meddens, die dit allemaal mogelijk heeft gemaakt. De renbaan is in gebruik geweest tot ongeveer 1900. Tegenwoordig is het perceel van de voormalige renbaan bij velen bekend als het terrein waar jaarlijks het muziekfestival Toeterpop plaats vindt.
Overigens is Toeterpop niet de eerste verbinding tussen Vogelzang en muziek. Op 23 oktober 1893 verschijnt in de krant het bericht, dat bij Joh. Bachmann te Groningen is verschenen een Vogelzang Marsch voor piano, gecomponeerd door G. Meddens jr, met op de titelplaat een sprong over een hindernis door twee ruiters. Volgens de krant wijst dit er op, dat de componist zich tot dit werk heeft laten inspireren door de Groninger paardenwedrennen. Maar wie o wie is in staat dit muziekstuk boven water te halen? En nog leuker zou het zijn om het bij de volgende Toeterpop ten gehore te brengen.
De columns ‘Harener Historie’ worden geschreven door Eppo van Koldam. De eerste 78 columns zijn verschenen in het Harener Weekblad. De serie is per 1 april 2020 voortgezet op www.oldgo.nl. Deze column is eerder gepubliceerd in het Harener Weekblad op 12 september 2018.