Bovenstaand een ansichtkaart van het zuidelijk deel van de Rijksstraatweg in de kom van het dorp Haren. De fotograaf zal ongeveer bij Boekhandel Boomker op straat hebben gestaan en hebben gefotografeerd in noordelijke richting. Het gaat hier om een zwart-wit foto, die later is ingekleurd. De foto is te dateren op ca 1922. De tramlijn Groningen-Haren-De Punt ligt er al en die is in 1921 gereed gekomen. Rechts is het terrein zuidelijk van het huisje van de groentekweker Prak nog onbebouwd. In 1923 is hier een pand gebouwd met twee beneden- en twee bovenwoningen. Die benedenwoningen zijn nu als winkel in gebruik bij de fa Konings.
Meest opvallende pand op de foto is het grote huis links. Dit is de woning van notaris Scato Lohman. Scato Lohman koopt deze woning in 1876. Het gaat dan echter nog om een woning zonder verdieping. In 1888 krijgt de woning de omvang, zoals op de foto. Zuidelijk van de woning (dus links op de foto) staat lange tijd nog een rijtje achter elkaar staande arbeiderswoningen. Deze woningen zijn in 1898 volledig verkrot. Dan koopt Lohman ze en laat ze afbreken. Zo krijgt zijn huis naar het zuiden toe een riante tuin met het vanaf die tijd witte houten hekje. Met zijn vrouw Ignatia Wubben krijgt Scato Lohman drie dochters. Deze dochters blijven alle drie ongetrouwd en zijn niet zo ‘makkelijk’. De ‘dames Lohman’ zijn in het dorp dan ook een begrip en de schrik voor menig winkelier. Dochter Imke Lohman overlijdt als laatste van de drie in 1951, 81 jaar oud. Haar overlijden betekent ook het einde van Huize Lohman met de grote daarachter gelegen tuin, die ook wel bekend stond als het ‘Lohman bos’. Een generatie dorpsjeugd heeft daar nog naar hartenlust in kunnen spelen, omdat het nog 13 jaar duurde voordat er nieuwbouw voor het huis in de plaats kwam. Op deze locatie staan nu de woningen aan de Kroonkampweg en aan de Rijksstraatweg kwam de Centrumflat.
Geheel links op de foto zien we nog een winkelpand staan. Ook dit pand is enige tijd eigendom geweest van Scato Lohman, maar hij verkoopt het in 1894 aan de huisschilder Aries Smit. Smit bewoont het pand met zijn eigen grote gezin (9 kinderen), maar ook met andere familieleden en inwonende knechten. Dit kan door het pand naar achteren steeds verder uit te bouwen. In 1916 trouwt dochter Zwaantje Smit met Gerrit Hendrik Maassen. Dit jonge stel begint aan de straatzijde van het pand een kruidenierswinkel. Aanvankelijk onder de vlag van Albino en later als Centra. In 1956 neemt H. Schutter de winkel over. Na lange aarzeling verkoopt Schutter zijn pand in de jaren 60 vervolgens aan de ontwikkelaar van de Centrumflat. Aanvankelijk met de gedachte in het nieuwe pand zelf een supermarkt te beginnen. Uiteindelijk komt het daar niet van en wordt de winkelruimte ingevuld door Fred van der Werff. Nu is het een deel van de winkel Action.
Achter Huize Lohman is nog het café Jansen te zien. Ook dit pand maakt nu onderdeel uit van de Centrumflat. In het meest noordelijk deel van dit perceel is nu de SNS-bank gevestigd. Het huis met het hoge dak met de blauwe pannen wat volgt op café Jansen is het huidig pand van Livera (Rijksstraatweg 187). Notaris Scato Lohman laat dit pand in 1907 bouwen voor zijn kandidaat-notaris Onno Possel. Behalve kandidaat-notaris is Onno Possel ook gemeente-ontvanger en om het nog wat ingewikkelder te maken zijn zwager Jacob Winters is vanaf 1910 de gemeentesecretaris van Haren en woont bij het gezin Possel in. In 1914 wordt Possel benoemd tot notaris in Hoogezand. De vrijgezelle Winters blijft dan in de woning wonen en krijgt daar inwoning van zijn ouders.
In het midden van de foto zien we Hotel Suurd (nu Abn-Amro). Over dit pand schreef ik al eerder een bijdrage. Resteert nog het huisje rechts op de foto. Ik noemde het boven al als het huisje van kweker Prak. Heel lang stond op dit perceel een bakkerij. De oudst bekende bakker op deze locatie is Arend Mulder. Hij wordt bijvoorbeeld vermeld in 1811. Op 20 maart van dat jaar is het groot feest. Keizer Napoleon heeft eindelijk de zo vurig gehoopte zoon gekregen. Dit is Napoleon II, koning van Rome. Net als nu wordt de jeugd bij feestelijkheden betrokken. De kinderen worden getrakteerd op bollen en beschuiten. Samen met zijn collega bakker Havinga mag Arend Mulder die leveren. Als Arend in 1860 op hoge leeftijd overlijdt, volgt zijn zoon Jurjen Mulder hem op. Jurjen huwt twee keer. Zijn tweede vrouw is Mechelina Tooren. Deze zet na het overlijden van Jurjen in 1882 de bakkerij voort.
Als Mechelina Tooren in 1895 overlijdt, wordt haar schoonzoon (gehuwd met Renske Meinders, dochter uit een eerder huwelijk van Mechelina) Hendrik Prak de nieuwe eigenaar. Waarschijnlijk blijft hij bakker tot 1913. In dat jaar wordt de oude opstal afgebroken. Daarvoor in de plaats wordt op het noordelijk deel van het perceel een klein huisje gebouwd. Dit huisje staat op de foto. In 1919 draagt Hendrik Prak dit huisje over aan zijn zoon Harm. Harm Prak is kweker van beroep. Ca 1972 wordt het huisje afgebroken ten behoeve van de aanleg van het parkeerterrein Oldehof. Aan de Rijksstraatweg komt in 1975 een winkel met bovenwoningen en de toegangsweg naar het parkeerterrein. Het verhaal wil, dat notaris Lohman bedongen had, dat het perceel van Prak recht tegenover zijn woning onbebouwd moest blijven. Zo had de notaris zich verzekerd van vrij uitzicht. Het zuidelijk gedeelte van het perceel verkoopt Hendrik Prak in 1919 aan Eligius Andreas Muller. Deze bouwt op dit perceelsgedeelte de twee beneden- en bovenwoningen, die ik eerder al noemde (winkel Konings).
De columns ‘Harener Historie’ worden geschreven door Eppo van Koldam. De eerste 78 columns zijn verschenen in het Harener Weekblad. De serie is per 1 april 2020 voortgezet op www.oldgo.nl. Deze column is eerder gepubliceerd in het Harener Weekblad op 16 januari 2019.