De officiële omschrijving van het gemeentewapen van Haren luidt als volgt: ‘in azuur een zilveren klok en in en vrij-kwartier van goud een dubbele adelaar, hebbende op de borst een schildje van zilver met een dwarsbalk van snopel’. De klok verwijst naar de zelfstandige boermarken, waaruit de gemeente is opgebouwd. De dubbele adelaar verwijst naar het feit, dat die zelfstandigheid eeuwenlang maar relatief is geweest, omdat de stad Groningen bestuurlijk de lakens uitdeelde.
Je kunt het wapen ook anders interpreteren: de klok verwijst naar het zelfstandig functioneren als gemeente en de adelaar naar de Groningse behoefte aan expansie. De historie leert ons dan, dat de Groningse behoefte aan expansie – mits goed onderbouwd - steeds tot een concreet resultaat heeft geleid. Dit in tegenstelling tot discussies over het al dan niet zelfstandig kunnen functioneren als gemeente. Die discussies zijn steeds verzand en, terugkijkend met de kennis van nu, terecht.
De eerste Groningse claim op Harens grondgebied komt in 1880 als de linie van Helpman wordt afgebroken. Deze linie ligt tussen het Helperdiepje en het Sterrebos. De stad wil een deel van de linie gebruiken als drekstoep (stortplaats voor fecaliën) en wil daar ook het bestuur over hebben. Haren verzet zich, maar stemt uiteindelijk in met een grenswijziging. Het gebied tot en met het Helperdiepje gaat in 1884 over naar Groningen.
In 1908 komt het gemeentebestuur van Groningen met een veel zwaardere claim. Groningen wil Helpman tot de Esserweg voor woningbouw en Euvelgunne, Gideon en Den Hoorn voor de aanleg van havens en industrieterreinen. Haren stribbelt tegen en wil vooral de annexatie van Helpman beperken. ‘Tot Villa Gelria’, is de inzet van Haren. De stad krijgt echter volledige steun van de provincie. Haren delft het onderspit en kiest ten slotte voor medewerking in ruil voor schadevergoeding. Die schadevergoeding bestaat uit het doortrekken van de elektrische tram naar Glimmen en een brug over het Winschoterdiep bij Waterhuizen. Met ingang van 1915 wordt de grenswijziging een feit.
Kort daarop – in 1920 - komt het provinciaal bestuur met de mededeling, dat het wenselijk is te komen tot een groter aantal krachtige gemeenten, welke in staat moeten worden geacht ten volle hun plichten te vervullen. Haren valt naar de mening van de provincie niet in de categorie krachtig genoeg en moet maar worden opgegeven. De stad Groningen meldt zich direct voor inlijving van Haren. Er ontstaat grote beroering en verzet. Ook burgemeester Boerema spant zich zeer in om het onheil af te wenden. In 1923 haalt het provinciaal bestuur bakzeil. De herindeling gaat niet door.
In 1960 komen weer plannen voor een Groningse expansie aan de orde. Groningen denkt snel uit te groeien tot een stad met 265.000 inwoners en daar is ruimte voor nodig. Ook grote delen van, ja liefst de gehele gemeente Haren. Met andere omliggende gemeenten schakelt Haren een deskundig instituut in. Dit instituut oordeelt dat de onderbouwing van de Groningse claim irreëel is. Een grote grenscorrectie is daarmee van de baan. Wel krijgt Groningen er per 1 januari 1969 nog enige gebieden ten noorden van het Paterswoldsemeer bij.
In 1996 wordt er landelijk weer aangedrongen op minder en grotere gemeenten. De stad Groningen reageert direct met een claim op Haren en Eelde, maar het loopt anders. Er ontstaat een nieuwe vorm van samenwerking : de Regiovisie Groningen-Assen 2030. Haren krijgt forse taakstellingen betreffende de woningbouw en bedrijventerreinen. Inmiddels zijn die taakstellingen al weer volledig achterhaald en in plaats van op het gaspedaal trapt het provinciaal bestuur nu stevig op de rem.
En nu anno 2016 is Haren volgens het provinciaal bestuur weer niet in staat zelfstandig goed te functioneren. Of is Groningen niet groot genoeg? Gaat het nu om de klok of de adelaar?
Bij de foto: vanuit het (nog) Harense Helpman kijken we uit op het in 1884 door Groningen geannexeerde gebied.
De columns ‘Harener Historie’ worden geschreven door Eppo van Koldam. De eerste 78 columns zijn verschenen in het Harener Weekblad. De serie is per 1 april 2020 voortgezet op www.oldgo.nl. Deze column komt echter niet uit de serie in het Harener Weekblad, maar is eerder gepubliceerd in de Gemeentegids 2017 Haren.