De Opregte Groninger Courant meldt op 3 maart 1767 het volgende. “De inwoonderen van Haren, hebben wederom voor de negentiende maal, den heuglijken jaardag van den Heere Prins Erfstadhouder met meer als gemeene plegtigheid en luister gevierd, doende de lugt door opregt vreugdegeluit met aangenaamheid weergalmen”. Dat waren dus nog eens feesten en misschien zijn we daar na al het gedoe op bestuurlijk gebied in 2018 wel weer aan toe. Het landelijk thema van de Open Monumentendag is dit jaar ‘Plekken van plezier’. Er is nog overwogen om dit thema in Haren invulling te geven onder de noemer ‘Het grote verdriet voorbij’, maar uiteindelijk is daar niet voor gekozen. We moeten niet in het verleden blijven hangen, maar onze blik en inzet als Harense samenleving gezamenlijk richten op de toekomst.
Plekken van plezier in Haren
In onze Harense gemeenschap (weet u een betere term na de opheffing van de gemeente?) combineren we de Open Monumentendag sinds vorig jaar met de Dag van de Harener Geschiedenis. Zo is een breed draagvlak ontstaan om op één dag een groot aantal activiteiten te organiseren met een grote variatie in de onderdelen. Op zaterdag 14 september a.s. is het zo ver. Er zijn activiteiten in de dorpskerk in de vorm van een foto-expositie en lezingen van Rudolf Oosterdijk over ‘Feest vieren in de kerk’ en mijn persoon over ‘Feesten en plezier in Haren’. Voor de kerk komt een kleine nostalgische kinderkermis, waarvoor zelfs geen nostalgische prijzen verschuldigd zijn (gewoon gratis). Aan het Paterswoldsemeer bij het clubhuis van de VWdTP is een vlootschouw met oude boten en ook een foto-expositie over het Paterswoldsemeer als plek van plezier. Dan is er nog een fiets-/wandeltocht langs monumenten in Glimmen, waarin ook het paviljoen in de Appelbergen als plek van plezier is opgenomen. Ten slotte is er een fotowedstrijd met een deskundige jury.
Plekken van plezier
Er zijn in onze gemeente vele plekken van plezier aan te wijzen. In mijn lezing zal ik daar uiteraard uitvoerig op terug komen. En soms, zoals bij het citaat in de aanhef van dit artikel, is wel het feest evident, maar de plek van het plezier onduidelijk. Je kunt bij de plekken van plezier ook een ontwikkeling zien. In eerste instantie zijn de plekken van plezier vooral gericht op de eigen bevolking. De mobiliteit is gering, men moet het vertier dicht bij huis zoeken. De grootste plekken van plezier zullen de jaarmarkten en de daaraan verbonden kermisachtige attracties zijn geweest. Ook grote verkopingen trekken veel op plezier belust publiek aan. In mijn bijdrage ‘Trammelant in Haren’ van september vorig jaar schreef ik hoe dat plezier bij een verkoping behoorlijk uit de hand kon lopen als ‘de drank in de man’ kwam. Soms stelde men helemaal geen prijs op dergelijk plezier. Zo ziet Egberdina Brink zich na het overlijden van haar man Jan Antonie van Hemmen gedwongen de inventaris van haar boerderij (de voorloper van de Gorechthoeve, Rijksstraatweg 28 te Haren) te verkopen. Koeien, paarden, boerenbeslag en meubelen zullen op vrijdag 2 april 1910 openbaar bij opbod worden verkocht. Maar men wenst geen plezier en daarom staat in de advertentie waarin de veiling wordt aangekondigd “koektafels, het koekbakken en andere spelen worden op het erf niet toegelaten”. Aan het einde van de 19e eeuw kantelen de plekken van plezier, de focus ligt veel minder op de eigen bevolking en veel meer op de Stadjers, die per trein, tram , fiets of te voet naar Haren worden gelokt.
Waterplezier
Als je oude foto’s bekijkt van mogelijke plekken van plezier kom je al snel bij water terecht. Wat kan water ons een plezier bieden. Trouwens ook wel verdriet, zoals bij de 7 jongelui uit Glimmen, die op 14 februari 1828 na een plezierige schaatstocht bij Harenermolen in een wak reden en verdronken. Maar deze keer stellen we het plezier centraal. We zien de combinatie water en plezier in optima forma terug aan het Paterswoldsemeer. Zowel op, in als langs het water. Vandaar, dat de organisatie daar ook een apart programma onderdeel van gemaakt heeft. Er komen ook veel foto´s van de openluchtbaden voorbij. Die laten eigenlijk veel meer plezier zien dan de overdekte baden. Uiteraard is het op die foto´s meestal ook mooi weer en is het bezoek aan het zwembad een vrolijk familiegebeuren. Vele inwoners van Haren zullen met weemoed terug denken aan het openluchtzwembad Scharlakenhof. Daar gingen moeders met hun kinderen na schooltijd in groten getale naar toe. De ouderen zullen denken aan het zwembad in de Appelbergen of aan De Lijte in het Paterswoldsemeer. Terwijl, naar ik begrepen heb, de kinderen van gereformeerden huize vroeger het waterplezier op zondag zochten in een wat meer afgelegen deel van het Noord-Willemskanaal. Maar de foto laat zien, dat het ook eenvoudiger kon. Gewoon in de fontein in het Hendrik de Vriesplantsoen. Een prachtige voorziening, maar toen het gemeentebestuur er na jaren achter kwam, dat de fontein rechtstreeks was aangesloten op de waterleiding en er bij dat gemeentebestuur ook wat milieubesef begon door te dringen, was het gedaan met de pret en werd de fontein gedegradeerd tot bloemenbak. Op de foto expositie op 14 september a.s. in de dorpskerk kunt u genieten van nog veel meer van dergelijke plaatjes. Niet alleen van heel vroeger, maar ook van de meer recente geschiedenis. Hoewel, als je naar de foto van het Hendrik de Vriesplantsoen kijkt, denk je wel, wat is er in relatief korte tijd al veel veranderd.
Bij de foto: Persfotobureau D. van der Veen; waterpret in fontein Hendrik de Vriesplantsoen
De columns ‘Harener Historie’ worden geschreven door Eppo van Koldam. De eerste 78 columns zijn verschenen in het Harener Weekblad. De serie is per 1 april 2020 voortgezet op www.oldgo.nl. Deze column is eerder gepubliceerd in het Harener Weekblad op 4 september 2019.