Op 7 december 1832 stuurt de burgemeester van Haren als hoofd van de plaatselijke politie stukken op naar de officier van justitie te Groningen. De stukken betreffen een klacht jegens Hendrik Vorenkamp door Bouchien Egberts Eitens. Hendrik zou Bouchien hebben beledigd in haar goede naam. De officier neemt de klacht serieus en besluit Hendrik te vervolgen.
De rechtszaak
Op 24 december 1832 staat Hendrik terecht voor de rechtbank in Groningen. Uit de uitspraak van de rechter wordt ons duidelijk wat er eigenlijk aan de hand was. De zaak zit dieper dan de belediging! De 22 jarige dienstmeid Bouchien bevindt zich, zoals de rechter dat uitdrukt, “volgens algemene bekendheid in eenen zwangeren staat”. En Bouchien en haar familie wijzen de 29 jarige Hendrik Vorenkamp als veroorzaker van die zwangerschap aan. Hendrik ontkent dat. Zowel Bouchien als Hendrik wonen in Helpman. Bouchien in een klein arbeidershuisje aan de straatweg (nu Verlengde Hereweg 60) en Hendrik op de grote boerderij Landlust van zijn ouders aan de weg naar de eendenkooi (nu tennispark Vorenkamp aan de De Savornin Lohmanlaan).
Vader treedt op
Vader Eitens neemt het op voor zijn dochter en spreekt Hendrik op driftige toon aan als hij op 15 november 1832 op een stuk land van zijn ouders aan het werk is. Hoe hij wel niet met zijn dochter Bouchien had gehandeld. Hoe het nu verder met haar moest en of hij nu voornemens was met haar te trouwen. Hendrik is op deze voor hem plotselinge beschuldigingen van de vader ook boos geworden en heeft hem toegeroepen, dat hij niet van plan was “te trouwen met een allemans hoer”. Voor de rechter verklaart Hendrik later, dat hij niet heeft gezegd ‘allemans’, maar ‘andermans’. Ook zegt hij, dat hij nimmer eenige ongeoorloofde gemeenschap met Bouchien heeft gehad.
Vrijspraak
De rechter oordeelt, dat Hendrik zijn uitspraak weliswaar heeft gedaan in de open lucht en dus mogelijk voor anderen hoorbaar, maar niet op een openbare plaats of bijeenkomst en dat er dus geen sprake kan zijn van belediging in de goede naam, zoals in de wet omschreven. Ook is de rechter van mening, dat er geen boze opzet van de kant van Hendrik is. Zijn uitlating over Bouchien moet “veeleer worden beschouwd als uitgelokt en geprovoceerd door de vraag van den vader van Bouchien en het daarin opgesloten verwijt alsof hij de oorzaak zoude zijn van de zwangerschap”. De rechter ontslaat Hendrik van vervolging.
Zoete wraak
Blijkbaar denkt Bouchien toch wat anders over de rol van Hendrik in relatie tot haar zwangerschap, dan deze voor de rechtbank heeft verklaard. Als op 8 februari 1833 haar zoon wordt geboren neemt ze wraak en geeft de jongen, die naar de moeder de achternaam ‘Eitens’ krijgt, de voornamen ‘Hendrik Vorenkamp’. Zo zal voor altijd voor iedereen duidelijk zijn wie zijn vader is. Vier jaar later trouwt Bouchien met de arbeider Kornelis Alberts van Bergen. In dit gezin groeit de kleine Hendrik Vorenkamp Eitens dus op. Hij krijgt nog drie broers en vier zusjes. Twee zusjes overlijden al op jonge leeftijd.
Armoede en tegenslag
Het is bij het gezin Van Bergen geen vetpot en ook is er nog tegenslag. Op 8 september 1841 breekt brand uit in een behuizing te Helpman. De behuizing is eigendom van ene Gerrit Stevens. Hij woont hier zelf ook, maar twee kamers in het huis heeft hij verhuurd. Waarvan een ruimte – we moeten dan denken aan een kamer annex keuken met langs de kant twee bedsteden – aan Cornelis van Bergen en zijn gezin. De burgemeester schrijft over deze brand aan de Commissaris van de Koning: “zeer te betreuren is tevens de schade aan meubelen, kleederen, etc. van de twee kamerbewoners van bovengenoemde Stevens. Cornelis van Bergen en Henderikus Nagengast, beide vlijtige en brave arbeiders, verdienen in dezen ramp waarlijk ondersteuning. Hoewel de som van de schade f.85,- (de eerste f.50,- en de tweede f.35,-) door hen gezamenlijk opgegeven gering is, is zij echter voor hen als arbeiders wezenlijk groot. Het ware te wenschen, dat u middelen aanwees, ter hunner ondersteuning, al was het ook, dat voor hen eene kollekte gedaan wierde”. Over een dergelijke collecte heb ik tot nu toe geen vermelding gevonden. Wel wordt in 1843 aangegeven, dat het schoolgeld voor Hendrik Vorenkamp Eitens voor rekening van de gemeente moet komen, omdat “Cornelis van Bergen er niet tegen verdienen kan”.
En verder
Hendrik Vorenkamp Eitens trouwt op 1 mei 1858 te Haren met Elsien Ottens. De vader van Elsien heet Kars Ottens. Zo komt deze voornaam in de familie Eitens terecht. Een aantal gezinsleden verhuizen van Helpman naar Haren en Onnen. Twee kleinzonen van Hendrik Vorenkamp Eitens beginnen in Haren een brandstoffenhandel. Dit bedrijf zal later uitgroeien tot een florerend transportbedrijf.
Bij de foto: Sfeerbeeld Helpman begin 20e eeuw (fotograaf onbekend, Groninger Archieven)
De columns ‘Harener Historie’ worden geschreven door Eppo van Koldam. De eerste 78 columns zijn verschenen in het Harener Weekblad. De serie is per 1 april 2020 voortgezet op www.oldgo.nl. Deze column is eerder gepubliceerd in het Harener Weekblad op 12 februari 2020. Als laatste in de serie van 78.