Ook buiten Haren ben ik altijd op zoek naar Harense aanknopingspunten. Ik heb al eens eerder gesteld, dat Haren in feite het middelpunt van de wereld is. Dus meestal is wel een aanknopingspunt te vinden. Deze zomer fietste ik van Vlagtwedde naar Papenburg en die tocht bracht mij naar een weg, die in Vriescheloo evenwijdig aan onze landgrens met Duitsland loopt: de J. Buiskoolweg. Bij die weg stond een bord (zie de foto) en dat was bingo. Eigenlijk zelfs in dubbel opzicht.
Na een korte carrière als predikant werd Jan Buiskool in 1919 burgemeester van Vlagtwedde, daar is – verwarrend genoeg een paar kilometer van de J. Buiskoolweg - dan ook een Burgemeester Buiskoolweg. Al in 1922 werd Buiskool benoemd tot burgemeester van Delfzijl. Hij is vooral bekend geworden vanwege zijn inzet om werklozen aan het werk te zetten in de zogenaamde werkverschaffing. Daar was hij in Vlagtwedde mee begonnen en daar ging hij in Delfzijl mee door. De regering benoemde hem in 1923 zelfs tot ‘Rijksinspecteur der werkverschaffing en steunverlening voor de provincie Groningen’. Voor de arbeiders was Buiskool een bikkelharde. Niet voor niets kreeg hij bijnamen als ‘de wreker’, ‘de drijver’ en ‘de Mussolini van het noorden’. Veel arbeiders werden aan het werk gezet in het veen in Westerwolde. Maar er waren ook elders projecten. Zo danken wij in Haren het Boeremapark aan de werkverschaffing. De Harense Historische Kring Old Go heeft in 2016 een apart themanummer van het blad Harens Old Goud gewijd aan het 80-jarig bestaan van het park. U vindt een digitale versie van deze uitgave op www.oldgo.nl.
Terug naar de Buiskoolweg in Vriescheloo. Het is geen gewone weg. De weg is niet alleen naar Buiskool vernoemd, maar is ook aangelegd in het kader van zijn werkverschaffing en om de boomkwekers in Nederland te steunen is de weg beplant met heesters. Dat is uniek. Er is geen enkele andere weg in Nederland van vergelijkbare lengte (3 km) met een heester- in plaats van een boombeplanting. En het ontwerp van die heesterbeplanting brengt ons weer naar Haren. Naar Glimmen om precies te zijn. En wel bij de tuinarchitect Jan Vroom Jr.
Jan Vroom jr. was de vierde generatie in een familie van tuinarchitecten. Zijn overgrootvader Geert Kornelis Vroom begint hiermee. Hij en zijn zoon Melle Vroom werden vooral bekend door de aanleg van de zogenaamde slingertuinen bij statige boerderijen in de provincie Groningen. Overigens kom ik Melle Vroom in 1860 ook nog tegen als slijter te Hoogezand. Hij probeert dan de belastingdienst te flessen door zijn voorraad sterke drank te laag op te geven. Hij wordt door de rechtbank veroordeeld tot een boete van f.50,- en de niet opgegeven drankvoorraad wordt verbeurd verklaard. Ik wil niet suggereren, dat het nuttigen van de eigen drankvoorraad een mogelijke inspiratiebron is geweest bij het ontwerpen van de slingertuinen, maar verleidelijk is dat natuurlijk wel. Stamvader Geert Kornelis komt al van Sappemeer of Hoogezand naar Glimmen. Hij overlijdt in 1876 en wordt begraven op het kerkhof te Noordlaren. Zoon Melle woont dan ook al in Glimmen. De echtgenote van Geert Kornelis is Grietje Mandema. Melle Vroom trouwt twee keer, eerst met Tietje Leenders en later met Annechien Kneubel. De namen van al deze drie vrouwen kunnen we relateren aan doopsgezinde families in Sappemeer, die van Tietje Leenders en Annechien Kneubel zelfs aan de Zwitserse doopsgezinden. Waarschijnlijk zijn deze families rond 1800 overgestapt naar de Hervormde kerk en vervolgens meegegaan in de afscheiding van Hendrik de Cock. Tietje Leenders was een zuster van Eppe Leenders, die ik in andere columns al genoemd heb als prijktijkdocent van de Landhuishoudkundige School en - later- landbouwer op de boerderij Scharlakenhof.
De derde generatie Vrooms wordt gevormd door Jan Vroom Sr. Als hij in 1911 zijn gezichtsvermogen verliest moet hij het bedrijf overlaten aan zijn dan 18 jaar oude zoon Jan Jr. Deze jonge Jan slaagt er in om landelijke bekendheid te verwerven. Om bij de aanleg van tuinen minder afhankelijk te zijn van toeleveranciers begint hij in 1919 een eigen kwekerij, De Bonte Hoek, en een eigen aanlegmaatschappij, De Punt. In de gemeente Haren is Jan Jr. verantwoordelijk geweest voor de aanleg van het Julianapark, de begraafplaats De Eshof, het oude gedeelte van de Hortus Botanicus en de tuin bij landhuis De Vennen (Rijksstraatweg 333). Voorbeelden van projecten in de regio zijn de tuinaanleg bij het Noordersanatoium te Zuidlaren en de begraafplaats Selwerderhof te Groningen.
Melle Vroom was van 1891 tot 1893 raadslid van de gemeente Haren, zoon Jan Sr. vervulde die functie van 1905 tot zijn overlijden in 1923. Jan Jr. werd raadslid in 1954 en in 1955 zelfs wethouder. Helaas duurde dat niet lang. Op 5 maart 1958 meldt het Nieuwsblad van het Noorden het volgende: “In het Academisch Ziekenhuis te Groningen is vanmorgen op 64-jarige leeftijd overleden de heer J. Vroom, tuinarchitect te Haren en wethouder van die gemeente. Maandag werd de heer Vroom onwel tijdens een bespreking in het gemeentehuis te Vries, hij werd toen direct naar het ziekenhuis gebracht. Op 26 november 1954 werd de heer Vroom raadslid in de Protestants Christelijke fractie. Op 19 januari 1955 werd hij wethouder van Sociale Zaken en Algemene Bedrijven.” En om dit plaatje even helemaal compleet te maken, ook de schoonvader van Jan Jr., voormalig legerpredikant Freerk Geerds Petersen, is lid van de gemeenteraad geweest en wel van 1931 tot 1941. Hij had zitting in de raad voor de lijst AR-1. Het vreemde is namelijk, dat de Anti Revolutionare Partij in die tijd binnen de gemeente uit twee lijsten bestond: AR-1 en AR-2. Waarschijnlijk is deze situatie ontstaan doordat de heer Petersen als voorvechter van de oprichting van de bijzondere school in Glimmen in 1931 met voorkeursstemmen in de gemeenteraad werd verkozen.
Na het overlijden van Jan Vroom jr. werden de bedrijven in Glimmen voortgezet door zijn zoons. Maar na die vijfde generatie was er in de zesde generatie geen opvolging meer en gingen de bedrijven in andere handen over.
De columns ‘Harener Historie’ worden geschreven door Eppo van Koldam. Iedere twee weken verschijnt een nieuwe column. De eerste 78 columns zijn verschenen in het Harener Weekblad. De serie is per 1 april 2020 voortgezet op www.oldgo.nl. Dit is digitale column nr 22