Mijn vorige column sloot ik af met de toezegging nog nader in te zullen gaan op de persoon Jan S. Perdok. Waarom leverde hij in 1905 zijn vergunning om sterke drank te mogen schenken in? Waar stond zijn café?
In het bestand met historische gegevens over Haren, dat ik de afgelopen jaren heb opgebouwd, komt ene Jan Perdok, geboren te Eenum, voor als landbouwer te Dilgt (huidig adres Rijksstraatweg 37, Haren). Dit is de boerderij, die nu het dichtst bij de A28 is gelegen. Dus ver van de Rijksstraatweg. Geen geschikte plaats voor een café lijkt me. Heb ik dan wel de juiste persoon in beeld?
Jan Perdok is in 1871 te Haren gehuwd met Trijntje Meinders. Deze Trijntje is geboren te Finsterwolde. Haar beide ouders, Erenst Meinders en Mechelina Tooren, zijn net over de grens in Duitsland geboren. Ook geen relatie met Haren zou je op het eerste gezicht denken, maar hier is het de schijn die bedriegt. Trijntje is kort na 1840 met haar ouders en vier zusters in Haren komen wonen. Al in 1845 overlijdt vader. Moeder Mechelina staat er dan alleen voor. In 1850 wordt ze vermeld als winkeliersche met als adres Haren B1 (huidig adres Rijksstraatweg 179 te Haren, pand Blokker). In 1859 hertrouwt Mechelina met de bakker (en weduwnaar) Jurjen Mulder en verhuist ze naar de bakkerij iets zuidelijker aan de overzijde van de straatweg (huidig adres Rijksstraatweg 204 te Haren, drankenzaak Mitra). Voor verdere uitleg over dit laatste pand verwijs ik naar mijn column ‘Rondom Huize Lohman’ van 16 januari 2019 (te lezen via www.oldgo.nl).
Behalve bij Jan Perdok vallen de dochters Meinders ook goed in de smaak bij de jongens Prak. Die jongens wonen in Beerta, maar ze komen voor de dochters Meinders graag naar Haren. Harm Jans Prak trouwt met Antje Meinders en zijn broer Hendrik Prak met Renske Meinders. Hendrik Prak zal na het overlijden van zijn stiefschoonvader Jurjen Mulder de bakkerij aan de Rijksstraatweg voortzetten. Hendriks zoon Pieter Prak wordt ook bakker en hij zet ons op het spoor van het antwoord waarnaar we op zoek waren: de locatie van het café van Jan Perdok. Op 30 mei 1906 staat in het Nieuwsblad van het Noorden een advertentie met de volgende inhoud: “Bekendmaking. Ondergeteekende maakt aan de geachte inwoners van Haren en Omstreken bekend, dat hij woensdag 30 mei zijn brood-, beschuitbakkerij en kruidenierswinkel gaat openen in het huis, vroeger bewoond door den heer J. Perdok, terwijl in de bakkerij van zijn vader H. Prak een brooddepot gevestigd blijft. Zullende steeds zorg dragen voor een nette en billijke bediening. Beleefd aanbevelend: P. Prak, bakker en winkelier te Haren”.
Enig zoekwerk in het kadaster leidt tot de conclusie, dat we het café van Jan Perdok moeten zoeken aan het uiterste noordeinde van het dorp Haren. Ik vind via www.delpher.nl zelfs nog enige vermeldingen over de winkelier/bakker/caféhouder Perdok. Bijvoorbeeld deze uit 1891: “Ondergeteekende, horloge en klokkenmaker, bericht door dezen, dat hij elken woensdag is te ontbieden, voor het herstellen van uurwerken aan huis, waarvoor boodschappen worden aangenomen bij den winkelier J. Perdok te Haren. Aanbevelend: B. Hoekstra, Polderstraat Y 373, b./d. Oosterpoort, Groningen”. Jan Perdok heeft dus een carrièreswitch gemaakt en is van landbouwer middenstander geworden. Als hij in 1905 stopt met zijn activiteiten, neemt zijn neefje Pieter Prak de zaak over met uitzondering van het cafégedeelte. Pieter Prak blijft vier jaar actief op deze locatie. Dan verhuist hij naar de zaak van zijn vader aan de Rijksstraatweg 204.
Die verhuizing van Pieter Prak brengt ons bij de laatste episode van mijn verhaal. Daarbij verwijs ik naar de afgebeelde foto van ca 1925. U zult hier niets van herkennen. Het pand links vooraan is het hotel Horst. Dit pand is in 1940 afgebrand. Pas jaren later is op deze locatie het bouwblok op de hoek van de Rijksstraatweg met de Vondellaan gerealiseerd. Naast het hotel Horst staat ‘het huis met de pilaren’. Dit pand was een eeuw lang eigendom van de familie Pieters, die de achtergelegen molen De Hoop en een cichoreifabriek exploiteerde. In dit pand woonde ca 1920 de bekende archeoloog Van Giffen. Daar weer naast (net voor de tram) zien we een laag bouwwerk, dat eigenlijk uit twee gedeelten bestaat. Eerst een klein pandje, dat jarenlang werd bewoond door de schoenmaker Roelf Laan, en daarnaast het winkelpand van Jan Perdok en later zijn neefje Pieter Prak. Tenslotte zie we helemaal rechts nieuwe burgerhuizen. Volgens de oorspronkelijke indeling van Haren stonden deze huizen niet in Haren maar in Hemmen. Omstreeks 1923 komen de oude panden rechts naast hotel Horst in handen van Meint Holtkamp. Deze breekt ze af en zorgt voor nieuwbouw. In de jaren 60 van de vorige eeuw wordt deze nieuwbouw weer afgebroken voor de aanleg van de Vondellaan.
Kom ik nog even terug op het pand van Jan Perdok en Pieter Prak. Na het vertrek van Pieter Prak opent Pieter Pieters hier een melksalon. Al na een paar maanden doet hij deze salon over aan Harm Bosma. Dit blijkens de volgende advertentie uit het Nieuwsblad van het Noorden van 22 augustus 1911: “De ondergeteekende, de zaak overgenomen hebbende in kruidenierswaren, chocolade, suikerwerken en melksalon, van den heer Pieters te Haren, beveelt zich minzaam bij de geachte clientèle aan, zullende zorg dragen voor een nette en solide bediening. H. Bosma. NB. bier aan de kraan”. Vooral de laatste toevoeging vind ik wel aardig voor een melksalon. En ook de volgende advertentie in het Nieuwsblad van het Noorden van 9 december 1913 is het vermelden waard: “Openbare vergadering. Op maandag 15 december a.s. spreekt ten huize van H. Bosma, Melksalon: Ds. Van der Heide, van Brilswerd. Onderwerp: 'Godsdienst en Socialisme'. Debat gewenscht. Entree 10 cent”. Overigens moet ik eerlijk bekennen, dat ik niet zeker weet of de ijssalon in 1913 nog op de oude locatie gevestigd was. Volgens mij heeft Harm Bosma zijn bedrijf omstreeks dat jaar verplaatst naar de overzijde van de Rijksstraatweg (huidig adres Rijksstraatweg 90 te Haren), maar dat vraagt nog nader onderzoek.
De columns ‘Harener Historie’ worden geschreven door Eppo van Koldam. Iedere twee weken verschijnt een nieuwe column. De eerste 78 columns zijn verschenen in het Harener Weekblad. De serie is per 1 april 2020 voortgezet op www.oldgo.nl. Dit is digitale column nr. 37.