Het is een tijdje stil geweest rond de uitgaven in de Harener Historische Reeks, maar nu is sprake van een tussensprint. Deze zomer is deel 22 verschenen met als titel ‘Hortus Haren, Een geschiedenis van mensen, tuin en organisatie’, geschreven door Drs. Ger Blijham en Dr. Albert Buursma. Het boek is voor €.23,50 verkrijgbaar bij de lokale boekhandel en bij de Hortus aan de Kerklaan. Maar het blijft niet bij dit boek, want op 11 september a.s. vindt de presentatie plaats van ‘Onder de klokslag van Noordlaren, De nieuwe begraafplaats, 1871-2021’. Dit boek van de hand van Friso Bavinck wordt in samenwerking met de kerkrentmeesters te Noordlaren uitgegeven ter gelegenheid van het 150-jarig bestaan van de begraafplaats te Noordlaren. Het boek kost €.13,50 en is eveneens verkrijgbaar bij de lokale boekhandel.
En als u zich nog wat verder wil onderdompelen in de Harener geschiedenis, kunt u op 11 en 12 september deelnemen aan activiteiten, die door de Harense Historische Kring Old Go worden georganiseerd in het kader van Open Monumentendag. Onder andere is er dan een lezing van Jaap Wierenga over bouwstijlen en een instructieve excursie langs een aantal monumenten in het dorp Haren. Zondag 12 september is er een fietstocht met een mooie routebeschrijving langs historische kunstwerken. Op zaterdagmiddag en zondag kunt u in de kerk te Noordlaren een expositie bekijken van in het dorp gedane middeleeuwse vondsten. Ik verwijs voor een volledig overzicht van de activiteiten naar de website www.oldgo.nl. Op deze site wordt ook aangegeven hoe u zich aan kunt melden. En dat is nog niet alles, want ook vanuit Essen is weer interessant nieuws te melden. Er zijn weer nieuwe opgravingen geweest op het terrein van het voormalig klooster Yesse en u kunt een presentatie van de gevonden resultaten bekijken. Kijk hiervoor op www.kloosteryesse.nl.
Zo zijn staat de geschiedenis van Haren, Noordlaren, Onnen en Glimmen weer volop in de belangstelling en is de historie een wezenlijk onderdeel van het brede culturele pallet, dat onder de vlag van de Culturele Raad Haren wordt aangeboden. Een bijdrage aan de eigen Harense identiteit! We kunnen ons dan afvragen, hoe lang dat al het geval is. Hoe lang wordt er al plezier beleefd aan het kennis nemen van de geschiedenis van onze eigen directe woonomgeving? Anders gezegd: wat is de historie van de Harener geschiedschrijving?
Op www.oldgo.nl vindt u onder de tab ‘publicaties’ een uitvoerig literatuuroverzicht. Afgezien van enige zeer specifieke publicaties over de Landhuishoudkundige school in Haren is de oudste vermelding van een boekwerk over de historie van Haren het boek ‘Haren en omstreken’ geschreven door de schoolmeester Herman Bos. Als ik buiten de literatuurlijst nog wat verder zoek, kom ik een groot aantal vermeldingen tegen van lezingen gehouden door de rijksarchivaris Jonkheer Mr. Johan Adriaan Feith. Bijvoorbeeld in het Nieuwsblad van het Noorden van 24 januari 1891 een verslag van een door hem gehouden lezing voor de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen te Groningen. "De aanwezigen hebben aan de hand van zulk een bekwamen mentor van Groningen naar Haren wandelende inderdaad genoten. Spreker riep ons soms in gedachten kloosters, kasteelen en andere oudheden voor den geest, die, helaas reeds lang zijn verdwenen. In 't bizonder besprak hij de merkwaardigheden van Helpman, Jhr. Coenders van Helpman, Ds. Menso Alting. Hij bezocht met ons de gehuchten Dilgt, Klooster Maria ten Hoorn, Essen (beroemd Nonnenklooster), en Hemmen, kasteel van Jkvr. Albarda". En in november van dat jaar is Feith gastspreker bij de vergadering van de Sociëteit van Handwerkslieden in het Concerthuis te Groningen. Ook deze keer ging het over een fictieve wandeling van Groningen naar Haren. Door zijn “frissche manier van mededeelen” wist Feith ook de handwerkslieden met zijn verhaal van begin tot eind te boeien. Feith was ook de grote motor achter de uitgave van de jaarlijkse Groningse Volksalmanak met daarin artikelen over de historie van de provincie Groningen. Zelf schreef hij hierin een aantal keren over de familie Coenders te Helpman. Helpman maakte toen nog deel uit van de gemeente Haren. Ander artikelen over Haren van zijn hand heb ik niet gevonden. Over Feith en zijn grote kennis van het rechtssysteem in het gebied van Haren (het Selwerder landrecht) schreef ik in mijn column ‘Gemeentewapen’ op 10 oktober 2018, die terug te lezen is op www.oldgo.nl.
Feith overleed in 1913. We kunnen stellen, dat het stokje van het presenteren van de Harener geschiedenis als bron van vermaak dan wordt overgenomen door de boven al genoemde Herman Bos. Deze wordt in 1879 benoemd tot hoofd van de school in de Kerkstraat. Die functie wordt in die tijd nog gecombineerd met de functies van organist, voorlezer, voorganger en koster bij de Hervormde kerk. Na zijn pensionering als schoolhoofd (de kerkelijke functies blijft hij bekleden) in 1920 heeft Bos tijd voor de Harener geschiedschrijving. In 1923 verschijnen van hem een aantal artikelen in het Nieuwsblad van het Noorden onder de titel ‘Klein Feuilleton Haren’. Net als Feith neemt Bos zijn lezers mee op een fictieve wandeling “om de schoone omstreken in oogenschouw te neemen”. Zijn feuilletons zijn later verwerkt in het genoemde boek ‘Haren en omstreken’. U vindt dit (ongedateerde) boekwerk integraal op www.oldgo.nl onder publicaties/bronbewerkingen. Uiteraard is de schrijfstijl van Bos wat gedateerd en houdt hij net als Feith van sterke verhalen met een voorliefde voor kastelen, kloosters, etc., maar de geschiedenis van de gehele toenmalige gemeente Haren komt in zijn boek aan de orde en op echte onjuistheden kan ik hem eigenlijk niet betrappen. Overigens richt ook Herman Bos zich net als Feith niet op het Harens publiek. Het is vooral Harense geschiedenis voor ‘mensen van buiten’. Niet voor niets is zijn boekwerk uitgegeven door de Vereeniging voor Vreemdelingenverkeer te Haren.
Startpunt van de ‘moderne’ geschiedschrijving over Haren is het boek ‘Haren, van vroeger tot nu’ uit 1979. Dit boek is geschreven door een negental deskundigen onder eindredactie van B.P. Tammeling. Het boek kreeg bij het gemeentebestuur een zeer enthousiast onthaal. Besloten werd, dat het niet bij dit ene boek zou moeten blijven en er werd een gemeentelijke commissie ingesteld om voor nieuwe publicaties te zorgen. Zo ontstond de Harener Historische Commissie als aanjager voor de publicaties in de Harener Historische Reeks, waarin dus nu de delen 22 en 23 zijn verschenen.
De literatuurlijst laat zien, dat het niet bij publicaties in de Harener Historische Reeks gebleven is. De afgelopen decennia zijn er veel gedenkboeken verschenen van scholen, verenigingen, kerken, etc. Zeker mogen niet onvermeld blijven de boeken van R. Siekmans over Onnen, W. Rutgers over Glimmen en H. Luning over Noordlaren.
De columns ‘Harener Historie’ worden geschreven door Eppo van Koldam. Iedere twee weken verschijnt een nieuwe column. De eerste 78 columns zijn verschenen in het Harener Weekblad. De serie is per 1 april 2020 voortgezet op www.oldgo.nl. Dit is digitale column nr. 38.